Trang đầu số báo đăng bài EM GÁI TÔI
Số là khi đó,
vợ chồng tôi tìm về Thành Đông (tỉnh Hải Dương) - quê Cha, để gặp gỡ và trao tặng
những món quà tinh thần (là tuyển tập các công trình và bài viết của Cha) tới các
nhà lãnh đạo và những người làm công tác văn học nghệ thuật (VHNT) của tỉnh, tôi
mới biết em. Thời gian này em là Chủ tịch Hội VHNT tỉnh Hải Dương. Lần đầu đến
Hội, đang ngồi với bác thường trực vui tính, tôi thấy 2 cô gái dừng xe trước cổng
trụ sở Hội, dựng xe và vồn vã tiến tới bắt tay vợ chồng tôi. Một trong 2 cô chính
là em - em Việt Nga. Cảm nhận ngay tức thì trong tôi: Thật là trẻ và nhanh nhẹn!
Lần đầu đến Hội
VHNT, tôi thật sự không tự tin; dù biết rằng, tên tuổi Cha tôi - Nhà viết kịch
Lộng Chương, với những người hoạt động trong lĩnh vực VHNT, nhất là người có chức
vị như Nga, thì ai chả biết. Nhưng… tôi thì?...
Thế mà rất
nhanh chóng, Nga đã đem đến cho chúng tôi cảm giác thật gần gũi, dễ chịu. Nga nói
ngay, đã nắm được việc của Cha tôi qua công văn đề nghị đặt tên Người ở Thành
phố Hải Dương của ông Hữu Thỉnh - Chủ tịch Liên hiệp các hội VHNT Việt
Câu chuyện xoay quanh người cha đã khuất của tôi
thêm phần rôm rả, khi Việt Nga mời Đạo diễn Xuân Ba và NSƯT Trịnh Thái tới cùng
trò chuyện. Một trong những đề tài thường gây hứng khởi nhiều khi nói về Cha tôi,
đó là chuyện rượu. Anh Trịnh Thái hồ hởi:
-
Trời, mình đã được ngồi hầu rượu thày Lộng Chương, thật
khó mà tả nổi cái cách thày tiếp khách bằng rượu “sang” như thế nào, dù chỉ là
rượu “xuông”! Bởi thời ấy có rượu để tiếp bất cứ khách nào đến nhà, thì chỉ có
thày là duy nhất! Mà thày giàu có gì cho cam. Hồi đó thày dùng rượu làng Vân,
trong vắt, uống vào êm ru. Đâu có những thứ rượu đầy độc hại như bây giờ. Mình
nhớ lắm cái góc nhà cổ, thày ngồi tiếp khách, có cửa sổ trông ra khoảnh vườn nhỏ,
thày trồng các loại xương rồng gai góc, mình ngắm, liên tưởng ngay đến tính cách
cũng “gai góc” của thày. Hì…
-
Thày tiếp khách bằng rượu như vậy nhưng chưa bao giờ tôi
nghe chuyện thày say “bét nhè”. Tửu lượng thày quả là… “thánh” thật. Vậy mà, đêm
đêm thày vẫn cặm cụi viết để “sòn sòn” đẻ ra tác phẩm không ngừng. Chịu cụ! -
Anh Xuân Ba tấm tắc nói tiếp.
Câu chuyện rượu
của “thày Lộng Chương” còn dài dài, nếu như chưa đến lúc chúng tôi phải lên đường
về.
Khi chia tay, anh Trịnh Thái nói:
-
Anh chị cứ yên tâm. Việc của thày là của lũ trò chúng tôi
đó. À.. - anh chỉ tay sang Việt Nga - cô này mà đã nói thì… chẳng còn gì phải lăn
tăn đâu nhé, anh chị ạ!
Cảm nhận thật nhẹ
nhõm, lâng lâng, sau những cái bắt tay chặt ấm áp và những bàn tay vẫy vẫy khi
tiễn chúng tôi ra về.
Thời gian tiếp
sau, mỗi khi về với Hải Dương, về với Hội VHNT, lần nào tôi cũng có cảm giác khấp
khởi, vui vui; cứ như trở về ngôi nhà đích thực của mình. Tôi hiểu, chính Việt
Nga là người đã đem lại cho tôi cảm giác tự tin dễ chịu đó. Nguyên nhân có lẽ do
một phần tôi “tiếp xúc” thêm với Nga qua những trang viết ở tác phẩm em tặng vợ
chồng tôi; qua cả những tác phẩm em đăng trên các trang văn học mạng mà tôi “lần
mò” đọc; qua cả những lần chuyện trò “tầm phào”, trao đổi “bâng quơ” với em;
qua cả những câu chuyện mà em xử lý “nhẹ như lông hồng” ở cương vị lãnh đạo Hội,
mà tôi nghe được từ những người khác, nên hiểu thêm nhiều về em.
Đọc những
trang tạp văn, truyện ngắn, tiểu luận, bút ký… trong 2 cuốn do NXB Hội Nhà Văn
xuất bản mà em tặng: Hoa Loa Kèn và Đãi Cát Tìm Vàng; cùng những ấn phẩm của em
đăng trên nhavantphcm.com.vn, chỉ thế thôi cũng đủ cho tôi cảm nhận được cái chất
“nhân” đầy ắp trong người phụ nữ trẻ luôn tất bật bằng hành động, luôn ngồn ngộn
suy tư trong tâm tưởng, luôn tràn đầy những ý tưởng cho phía trước… là em. Đó là
những phẩm chất rất cần mà người phụ nữ làm lãnh đạo một ngành, vừa có những lĩnh
vực cụ thể, lại có cả những vấn đề phi vật thể quá “mênh mông”, phải điều hành.
Nhưng ngoài cái chất “nhân” ấy, tôi còn cảm nhận rõ một “khoảng trống” trăn trở…
trong em, qua những trang viết của Nga mà mình đã đọc. Một góc kỷ niệm cũ không
thể quên; những hoài niệm buồn miên man về nguồn cội; nỗi băn khoăn về tình người,
tình đời; một góc nhìn về “giới” trong cuộc sống hiện đại; một hiện tượng thiên
nhiên như vốn đã vậy mà vẫn thấy lạ lẫm, mới mẻ; câu chuyện tâm linh ở góc nhìn
của con trẻ, nhưng chẳng “ngây thơ” chút nào; những day dứt khi đọc trang viết
của “người xưa” về chiến tranh, về tình yêu… Dường như, tất cả đều toát lên sự
khắc khoải, khát khao, muốn vươn tới, muốn tìm ra, muốn đạt được sự trọn vẹn, đẹp
đẽ, trong trắng, tinh khôi, cao cả… để lấp đi khoảng trống trăn trở của người
viết. Ngay trong việc chọn đề tài làm Luận văn Tiến sĩ Văn học “Vấn đề thân phận
con người trong tiểu thuyết đô thị miền Nam giai đoạn 1954-1975” của Nga (Luận
văn đã được cả 7/7 thành viên của Hội đồng cho điểm xuất sắc) cũng cho thấy em
luôn khát khao cái mới, cái khó, cái lạ, và đặc biệt là cố gắng tìm ra bằng được
trong đó những đánh giá công minh, những góc nhìn nhân bản. Đó cũng là “cái tầm”
của người chọn con đường nghiên cứu không hề đơn giản, trong một môi trường còn
đầy những định kiến gai góc, là em.
Cũng lạ, khối
lượng sáng tác của Nga không hề ít. Cô sinh viên năm cuối Trường ĐHSP Hà Nội đã
kịp cho ra mắt tập truyện ngắn đầu tiên Hoa cúc tím (1998); rồi sau đó, khi về
công tác tại Hội VHNT tỉnh, ngay cả khi đã ngồi ghế quản lý, Nga vẫn đều đặn sáng
tác, với đủ các thể loại: tiểu thuyết, truyện ngắn, truyện dài, tạp văn, thơ… để
đến giờ, “gia tài tinh thần” của Nga lên đến khoảng 30 đầu sách, mà tới tận cách
đây khoảng 2 năm, Nga mới chính thức là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Chưa kể,
để đạt được kết quả mỹ mãn khi chọn đề tài cho Luận án Tiến sĩ của mình, trong
hơn năm trời Nga đã phải đánh đổi quá nhiều công sức và tiền bạc, miệt mài tìm
tòi, sưu tầm, đọc hàng vạn trang sách (triết học, tiểu thuyết, lịch sử…) để tìm
lời giải cho những băn khoăn rất “đời”, rất “người” của mình về một “khu vực
nghiên cứu” từng được coi là nhạy cảm. Nói vậy để thấy niềm đam mê, sức làm việc
bền bỉ cùng với tình yêu nghề của Nga mới đáng nể làm sao! Và vì thế mà thấy thật
ngán ngẩm cho những “nhà” cũng học văn ra, nhưng cả đời chả viết được một câu
cho ra hồn; hoặc mới ra được một đôi cuốn chẳng hề nặng ký, nhưng tìm mọi cách để
được sở hữu cái danh “nhà văn” qua tấm thẻ của Hội, rồi đi đâu cũng lấy đó làm
niềm hãnh diện “chả giống ai”! Nói vậy cũng còn để thấy, cái “danh” với Nga chẳng
quá quan trọng. “Chỉ cần mình say mê và làm việc mình thích, đó là viết và… viết.
Viết như một cách thanh lọc tâm hồn. Là một cách giải tỏa nỗi buồn. Chứ em chẳng
cần phô diễn, chẳng mưu cầu một cái danh gì gắn với văn chương…” - Nga nói vậy!
Thế nên, dùng cái
câu “văn là người” để nói về Nga cũng thật đáng ngẫm ngợi. Từ sự nhận ra cái chất
“nhân” không dễ mấy ai có ấy, tôi đã nhanh chóng cảm thấy nhẹ nhõm, dễ chịu, mỗi
khi gặp gỡ Việt Nga. Tôi cũng đã hiểu, tại sao một phụ nữ trẻ như em, điều hành
một Hội có những hội viên cây đa cây đề với nhiều thành tích trong hoạt động
nghề nghiệp, lại có thể trơn tru và được tín nhiệm như vậy. Được biết, năm 2002
em về công tác ở Hội. Bốn năm sau (2008), em được bầu làm Phó Chủ tịch Hội; tiếp
đến 5 năm sau em lên Chủ tịch. Cả 2 cái lần được tín nhiệm bầu làm lãnh đạo ấy,
so cùng hàng ngũ trong cả nước, em đều trẻ nhất. Hơn chục năm trời công tác ở Hội,
là ngần ấy năm em “luôn luôn lắng nghe - luôn luôn thấu hiểu” những tâm sự riêng
tư, những băn khoăn về nghề, những giãi bày về nhân tình thế thái… kể cả kiên
nhẫn làm khán giả (duy nhất), thưởng thức
sáng tác của các nhà “nghệ” khi họ tìm tới em, ngẫu hứng “trình diễn, biểu đạt”,
chả ngại sớm trưa mưa nắng. Em chấp nhận thức thâu đêm đọc không bỏ sót bất kể
một sáng tác nào của hội viên, để chủ động trao đổi khi gặp mặt, khiến tác giả
mến phục. Em nhớ từng nét chữ, thuộc từng kiểu trình bày văn bản của mỗi tác giả,
quen từng giọng nói mỗi khi nghe ai đó “Alo”… Thế nên, dù em quan niệm, quản lý
một hội đầy đặc thù thế, như làm “dâu trăm họ”; nhưng các hội viên hầu hết ở tuổi
thất thập ấy lại gọi em là “con gái”. Còn gì đáng kiêu hãnh hơn khi được nhận cái
“danh” bình dị này! Đúng không em?
Viết đến đây,
tôi lại nhớ đến việc ra được tuyển tập thơ dày 500 trang cho Câu lạc bộ Thơ của
các cụ huyện Bình Giang, chỉ trong 20 ngày trước tết, từ khi Việt Nga cầm vào
tay bản thảo, đọc biên tập trong một đêm, rồi liên hệ nhà xuất bản, in ấn… cho đến
khi ấn phẩm hoàn thành, và em chủ động làm “cửu vạn” để đặt sản phẩm tới tận
tay các cụ, thì chả cần thêm một lời bình nào cho cái chất “nhân” trong em nữa.
Tôi hiểu, Nga
làm được điều này, trước hết phải nói đến cái tâm - cái tâm không vụ lợi của một
người vì sự nghiệp VHNT của tỉnh nhà. Thứ nữa, xưa nay người ta thường có câu:
“Phù thịnh, chứ ai phù suy!”. Nga giúp các cụ là những người không quyền chức,
không tiền bạc… Chắc chắn, Nga chẳng trông mong bất kể một lợi lộc gì từ những
bậc tiền bối rất gần với “cõi vô thường” này. Vậy, chỉ có thể nói rằng, chữ “nhân”
đã nằm trong tâm khảm, chữ “nhân” chính là cốt cách trong Nga, để em nương vào đó
mà sống, mà làm việc! Nói về điều này, tôi lại nhớ đến câu kết trong một tạp văn
của Nga: “Mỗi lần tưởng rơi vào ngõ cụt, lại nhớ đến ánh mắt trong veo của trẻ
con miền núi mà đứng lên bước tiếp, tìm đường”. (Tạp văn: Thêm một lần với núi).
Một câu văn giản dị nhưng thật ám ảnh!
Còn chuyện “xử
lý” của Nga với mấy ông “nghệ” luôn chả nhìn thấy trời đâu, thì tôi nghe được câu
chuyện tưởng như đùa.
Một lần, chả
hiểu nguyên cớ từ đâu, có “ông nghệ” đến trụ sở Hội kêu ầm ầm về bốn cái trụ ở
tầng một quá vướng, làm trật chội và vướng cả cái không gian của sảnh. Chả ai có
thể làm ông ấy “nguội” được cơn “nghệ” đang dâng trào. Nghe chuyện, Nga chạy từ
tầng trên xuống, cười vui mời ông lên phòng làm việc. Sau khi nghe ông “đùng đùng”
đề đạt nguyện vọng, Nga sôi nổi “vun vào”:
- Bác nói đúng. Rất đúng. Cháu cũng
muốn chặt béng mấy cái cột vướng mắt ấy từ lâu rồi.
Nghe vậy, ông
“nghệ” nở mặt nở mày vì thấy ý kiến của mình được lãnh đạo Hội ủng hộ quá “nhiệt
thành”. Chợt ông chưng hửng, mặt nghệt ra khi Nga tiếp:
- Nhưng bác ơi,
đó là bốn cái trụ đỡ cho cả mấy tầng nhà này. Giờ đốn đi, cả tòa này ụp xuống,
cháu chết, bác chết, mọi người chết, bác nghĩ sao?
Thế là, ông như…
bừng tỉnh, cười xòa có phần bẽn lẽn…
Đơn cử câu
chuyện này (còn nhiều chuyện khác), để thấy cách xử lý nhẹ nhàng, tinh tế, và cũng
rất “khôn” của Nga - một phụ nữ trẻ làm Chủ tịch Hội, lại là Hội của giới
“nghệ”, là giới thường có không ít người mang chút tính “tinh vi” trong máu.
Trở lại câu
chuyện mà tôi coi Việt Nga là: “Người con gái đỡ đầu út ít” của Cha tôi. Sau những
lần đến với Việt Nga, với Hội VHNT, được tiếp đón trong bầu không khí nồng hậu,
tự nhiên và nhiệt thành, được nghe Nga nói: “Cụ Lộng Chương là một trong những
bậc “khai quốc công thần” của Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, cũng là người thày,
người cha đáng kính của giới sân khấu, của cả chúng em. Đưa được hương hồn, tên
tuổi của cụ về Thành Đông, thật là niềm vinh dự của không chỉ giới nghệ sĩ, mà
của cả tỉnh nhà. Em sẽ lo việc của cụ, như của em, như chính em là người trong
nhà, anh chị yên tâm nhé”, trong tôi chợt nảy ra một ý tưởng…
Biết rằng thời
gian qua, công việc đặt tên Cha cho đường phố đã làm Nga mất không ít thời gian
và tâm sức, không dễ ai cũng sẵn lòng… Thế nên, trước hương hồn anh linh của
Cha, tôi đã xin Người nhận em là: “Người con gái đỡ đầu út ít” của Cha. Sinh thời,
Cha tôi nhiều học trò, nhiều con đỡ đầu lắm, có từ
Những ngày này,
Việt Nga được điều sang làm Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Hải
Dương - Một lĩnh vực quản lý hoàn toàn mới mẻ với em.
Lần ngồi với Việt
Nga gần đây nhất, em tâm sự: Tại vị trí công tác mới, em lo nhiều hơn vui, nhưng
em sẽ cố gắng làm thật tốt. Em muốn đem đến cho mọi người một cái nhìn khác về
nghệ sĩ. Đó là, trái tim nhạy cảm, sự tinh tế trong tâm hồn người nghệ sĩ sẽ giúp
cho mình biết thông cảm hơn, thấu hiểu hơn, nhân ái hơn… và vì thế sẽ xử lý công
việc tốt hơn. Chứ trước nay, có vẻ người đời luôn nghĩ: Nghệ sĩ thì chỉ “lãng đãng
mây với gió”. Nghe Nga nói tôi tin lắm.
Nga còn thủ thỉ:
Rằm - Mùng một em hay đến thắp hương tại Côn Sơn - Kiếp Bạc. Em một mình “một
ngựa”, không “tiền hô hậu ủng”, (em cười: nhiều khi làm mấy nhân viên quản lý ở
đó tròn mắt sợ, tưởng em đi kiểm tra đột xuất). Trước thánh thần, em chỉ khấn xin
3 điều: 1/ Cho em sáng suốt đủ để phân biệt đúng sai trong cuộc sống hiện tại;
2/ Xin cho em đủ trí tuệ để điều hành tốt công việc; 3/ Là điều quan trọng nhất:
Xin các cụ cho em vượt lên tất cả tham - sân - si trong cuộc sống, không tham
lam điều gì cả và chiến thắng được chính mình, giữ cho mình được trong sạch!
Có lẽ chưa bao giờ, tôi nghe được từ một người đang có chức, có quyền, thắp hương cầu xin những điều như em tâm sự. Cầu chúc mọi điều đến với em, như lòng em mong muốn!
Phạm Hồng Thắm
Văn nghệ TP Hồ Chí Minh 23/2/2017
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét