Hội thảo “Tác gia LỘNG CHƯƠNG VỚI NỀN VĂN HỌC NGHỆ THUẬT VIỆT NAM”(*)

Bài tổng kết hội thảo

Tác gia Lộng Chương với nền VHNT Việt Nam

TS Nguyễn Thị Việt Nga

Chủ tịch Hội VHNT Hải Dương

                         Kính thưa các vị đại biểu, khách quý!

                        Kính thưa các văn nghệ sỹ!

TS Nguyễn Thị Việt Nga

            Trong một buổi sáng, cuộc hội thảo “Tác gia Lộng Chương với nền VHNT Việt Nam” do Hội VHNT Hải Dương tổ chức đã thành công tốt đẹp.

            Với 7 tham luận và rất nhiều ý kiến đóng góp, Hội thảo đã tập trung làm rõ những vấn đề sau:

            Thứ nhất: Những đóng góp của nhà viết kịch Lộng Chương với nền sân khấu Việt Nam hiện đại.

            Các tham luận đã khẳng định những cống hiến của nhà viết kịch Lộng Chương qua 3 vai trò: là tác giả - đạo diễn sáng tạo nghệ thuật sân khấu; vai trò  sáng lập Hội nghệ sỹ Sân khấu VN và sáng lập các đoàn nghệ thuật; vai trò trong đào tạo, bồi dưỡng các thế hệ nghệ sỹ kế cận.

            Ở vai trò là tác giả - đạo diễn sáng tạo nghệ thuật sân khấu, các tham luận đều chung ý kiến: ông là người thuộc thế hệ kịch tác gia đều tiên của Việt Nam, trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp; là một trong số ít các “tiên chỉ của giới viết kịch Việt Nam”. Ông để lại cho đời một khối lượng tác phẩm đồ sộ. Tuy đến nay, toàn bộ sáng tác của kịch tác gia Lộng Chương chưa được sưu tầm hết do những thất lạc trong chiến tranh, nhưng chỉ tính riêng những tác phẩm còn lưu trữ được, những tác phẩm đã tập hợp để ra mắt bạn đọc, cũng đã đủ khiến mọi người kinh ngạc trước sức sáng tạo, khả năng làm việc phi thường, sự cống hiến không ngừng nghỉ, không mệt mỏi của ông.

            Các tham luận còn chỉ rõ, trong gia tài tác phẩm quý giá của kịch tác gia Lộng Chương, điểm nổi bật nhất vẫn là hài kịch. Ông đã kế thừa, tiếp thu một cách tài tình những tinh hoa trào lộng của sân khấu chèo truyền thống để đưa vào kịch nói của mình, tạo nên tiếng cười sảng khoái, tự nhiên với những cung bậc sắc thái đa dạng. Tiếng cười trào lộng trong kịch Lộng Chương là thứ vũ khí sắc bén để đấu tranh nhằm đẩy lùi những thói hư tật xấu của cuộc đời. Cho nên nhắc đến tên tuổi của Lộng Chương là người ta nhắc đến hài kịch. Và ông được coi là “Molie của Việt Nam”. Vở hài kịch đỉnh cao của ông, được coi là tác phẩm kinh điển của hài kịch Việt Nam là vở “Quẫn”. Nhiều tham luận đã phân tích những điểm đặc sắc của “Quẫn”, chỉ rõ cái hay và những ý nghĩa sâu xa của vở diễn này.

            Bên cạnh đó, có tham luận đi sâu vào một tác phẩm cụ thể của Lộng Chương, như phân tích kỹ những giá trị của vở “A Nàng”. “A Nàng” cùng với “Quẫn” là hai tác phẩm được trao giải thưởng Hồ Chí Minh, đương nhiên là đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của Lộng Chương, và cũng là hai tác phẩm thể hiện hai phong cách khác hẳn trong một ngòi bút bậc thầy. Nếu “Quẫn” là đỉnh cao của hài kịch thì “A Nàng” lại là vở cải lương trữ tình sâu lắng, da diết, “lấy” được bao nước mắt của người xem. Điều này chứng tỏ dù ở thể loại nào, kịch gia Lộng Chương cũng để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc, người xem. Những con số đêm diễn vào loại kỷ lục của các vở nổi tiếng của ông cũng được nhiều tham luận nhắc đến như một khẳng định, một minh chứng cho sự thành công của Lộng Chương trên lĩnh vực kịch trường.

            Không những có số lượng tác phẩm đồ sộ đạt đến tầm cao về nghệ thuật, các tác phẩm sân khấu của Lộng Chương còn gắn bó rất chặt chẽ với hiện thực cuộc sống, đặc biệt là hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc: kháng chiến chống Pháp và kháng chiến chống Mỹ. Với nhiều thể loại sân khấu dung lượng ngắn, dài khác nhau, ông bám sát hiện thực để ngòi bút của mình trở thành công cụ tuyên truyền đắc lực, hiệu quả các nhiệm vụ chính trị, gắn văn nghệ với đời sống, người nghệ sỹ trở thành người chiến sỹ trên mặt trận văn hóa tư tưởng.

            Những đóng góp của tác gia Lộng Chương trong vai trò sáng lập các đoàn nghệ thuật và Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam, trong vai trò đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ kế cận cũng được nhiều ý kiến, nhiều tham luận nhấn mạnh. Đây cũng là khía cạnh thể hiện tầm vóc của ông trong nền nghệ thuật sân khấu nước nhà.

            Thứ hai: Các tham luận, các ý kiến còn tập trung làm rõ những điều đáng ngưỡng mộ trong nhân cách con người nghệ sỹ Lộng Chương - đặc biệt với những ai đã từng may mắn được gặp gỡ, được làm cộng sự hoặc học trò của ông. Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào, ông cũng luôn tỏ rõ cốt cách đàng hoàng, trung thực, nhân ái của “kẻ sỹ Bắc Hà”. Cả cuộc đời ông cống hiến cho Cách Mạng, cho nghệ thuật và luôn ngẩng cao đầu vì chưa một lần phải hổ thẹn với lương tâm. Chính điều này đã làm cho hình ảnh người nghệ sỹ Lộng Chương trở nên cao đẹp, đáng nhớ hơn rất nhiều trong tâm khảm mọi người.

            Thứ ba: Những đóng góp của nhà văn Lộng Chương trong nền văn học Việt Nam, đặc biệt ở mảng sáng tác thơ. Trong thơ Lộng Chương, khu vực đáng lưu ý nhất là những vần thơ trào phúng. Vẫn tiếp nối tiếng cười trào lộng trong sân khấu chèo truyền thống, thơ trào phúng của Lộng Chương là vũ khí đấu tranh sắc bén để đả phá thói đời đen bạc, lên án những xấu xa, độc ác. Nhưng đằng sau tiếng cười trào lộng ấy là tâm trạng xa xót của nhà thơ trước cuộc sống còn nhiều nhiễu nhương, con người chân chính phải đối mặt với nhiều hiểm độc, phải chịu đựng không ít đớn đau, khổ ải. Đằng sau tiếng cười trào phúng là tâm trạng trữ tình mênh mang, khiến người đọc suy ngẫm và day dứt.

            Sau khi đi vào làm rõ những đóng góp to lớn của nhà văn, nhà viết kịch Lộng Chương trong nền văn học nghệ thuật Việt Nam, nhiều tham luận và ý kiến tham gia hội thảo thống nhất đề xuất: tại tỉnh Hải Dương, quê hương của nhà văn Lộng Chương, chúng ta nên có hình thức tôn vinh ông một cách xứng đáng như việc lấy tên của ông để đặt cho một đường phố của thành phố Hải Dương, một ngôi trường tại huyện Bình Giang, nơi quê cha đất tổ của ông. Đây là sự tri ân, sự tôn vinh cần thiết nhằm ghi nhận những đóng góp của ông và giáo dục truyền thống văn hóa cho thế hệ hôm nay và mai sau. Chúng tôi hy vọng trong tời gian không xa nữa, với sự quan tâm của Tỉnh ủy - HĐND - UBND, Sở VH -TT và DL, đề xuất này sẽ sớm trở thành hiện thực.

            Hội thảo “Tác gia Lộng Chương với nền VHNT Việt Nam” đã thành công tốt đẹp. Thay mặt Ban tổ chức, chúng tôi xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm, sự hợp tác quý báu của các quý vị đại biểu, khách quý, các nhà nghiên cứu, các văn nghệ sỹ và đặc biệt là xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của gia đình nhà văn, nhà viết kịch Lộng Chương trong việc cung cấp tài liệu và những cộng tác tích cực khác để cuộc Hội thảo được thành công rực rỡ. Hội VHNT tỉnh Hải Dương rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, giúp đỡ và cộng tác của các cấp lãnh đạo, các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, các nhà nghiên cứu, các văn nghệ sỹ… trong mọi hoạt động tiếp theo của Hội, để Hội ngày càng phát triển, đóng góp vào sự nghiệp văn hóa, văn học nghệ thuật của quê hương, đất nước.

            Xin kính chúc các quý vị đại biểu, khách quý, các văn nghệ sỹ dồi dào sức khỏe, hạnh phúc và thành công!

             Xin trân trọng cảm ơn và bế mạc Hội thảo tại đây!

  

(*) Hội thảo tổ chức ngày 11/9/2014 tại trụ sở Hội Văn học Nghệ thuật Hải Dương