Hay là ĐƯỜNG ĐẠI NGHĨA
Chèo - Kỷ niệm 600 năm sinh
Nguyễn Trãi
.jpg) |
| Đường lên Côn Sơn |
CẢNH BA
HƯỚNG NGHĨA
Màn nhì mở: Cảnh Côn Sơn,
tùng trúc xanh rậm, đường quèn bậc đá rêu phong, cây dại hoang vu…
(Tiểu Đồng vác bó cành tùng, tay xách xâu măng trúc, đến
bậc đá lên quèn đứng lại, hạ bó củi và xâu măng xuống, gạt mồ hôi trán).
Tiểu Đồng:
Vỉa Hồi tiếu
Qua non nhặt mấy cành tùng
Đem
về làm củi nấu bát canh măng rừng để thầy xơi!
Nói
Ối
dà!
Leo mấy cái quèn mà toát cả mồ hôi
Thế mới hay kiếm được miếng ăn quả là vất vả!
Tôi là Tiểu Đồng cháu ông Giám mã
Được đi theo thầy, thoáng đã ba năm.
Tiểu Đồng:
Thầy
tôi là Ức Trai…Nguyễn Trãi Tiên sinh!
Ấy, kể từ ngày tên giặc Minh Hoàng Phúc
Dụ thày tôi ra làm quan không được
Nó liền âm mưu đưa thầy tôi đi giết ở Kim Lăng.
Ông nội tôi mới lập mẹo đón đường
Đổ rượu cho bọn lính Ngô say tít cung thang, rồi trói gô
chúng lại!
Thế là… thày tôi như cánh chim hồng thoát lưới
Bay đi khắp nẻo khắp nơi… nào là Chi Ngải, Chí Linh
Về Thiên Trường, vào tận xứ Thanh…
Tôi cũng được theo thầy tôi, bôn ba khắp chốn…
Hát
Đi
cùng khắp nẻo khắp miền
Ở đâu cũng thấy dân tình oán than
Giặc Ngô gây cảnh điêu tàn…
Hơn
tuần nay… trở về đây cảnh cũ Côn Sơn
Rồi
không biết thầy tôi còn đi đâu nữa?
Tiếng Nguyễn Trãi
Ngâm từ bên trong
Trở lại Côn Sơn như thấy mộng
May trong ly loạn vẫn toàn thân
Bao giờ dưới núi mây về ở
Nước suối chè tươi ngủ thạch bàn…
Tiểu Đồng: Thầy tôi dạo thăm cảnh cũ…
Nguyễn Trãi: (Vừa đi tới vừa hát)
Đường trường thu không
Nắng
ơi nắng tỏa, bóng trúc đổ theo chân
Chân sững bước…
Côn Sơn đây trúc tùng chen núi biếc
Nhớ buổi lên đường bâng khuâng
Mối thù cha, còn thêm nỗi nhục nước
Đốt cháy tâm can…
Tiểu Đồng: Thưa thầy…
Nguyễn Trãi: (Lộ vẻ mừng rỡ)
Tiểu Đồng đã về đó ư con?
Tiểu Đồng: Thưa thầy… con quá giang từ sớm, vừa về đến đây…
Nguyễn Trãi: Tin tức thế nào? Thầy nóng lòng chờ đón!
Tiểu Đồng: Thưa thầy…
Con
về đến Đông Quan
Tìm ông con ngay
Trao thư của thầy…
Ông con giở đọc
Rồi ông con khóc…
Nguyễn Trãi: (Ngạc nhiên)
Sao ông con lại khóc?
Tiểu Đồng: Thưa thầy… Vì cô Ngọc Khanh
Đã gần một năm
Hóa điên rồi thầy ơi…
(Khóc tấm tức).
Nguyễn Trãi: (Sững người)
Ngọc
Khanh tiểu thư hóa điên rồi?
Ngọc Khanh nàng ơi!
Ngày ly biệt lòng này đau xót
Thương cánh hoa gió dập mưa rơi
Hát
Những
mong trong cảnh lạc loài
Thù sâu tiếp sức cho người vững tâm
Nào hay đã sớm lụi tàn…
Tiểu Đồng: Thưa thầy, được biết thầy đã trở lại Côn Sơn
Nên ông con sẽ tìm cách đưa tiểu thư Ngọc
Khanh đến gặp!
Nguyễn Trãi: Đưa tiểu thư gặp ta?
Tiểu Đồng: Thưa thầy, vâng! Hình như có điều chi uẩn khúc…
Nguyễn Trãi: (Gật) Được!
Còn việc đi Bạch Hạc thế nào?
Tiểu Đồng: Thưa thầy, việc lên Bạch Hạc đón ông Hãn về gặp thầy
tại Thanh Hư động,
Thì ông con đã đi luôn đêm đó
Còn việc đón ông Hãn đến đây, ông con đã giao cho chị Lộ…
Nguyễn Trãi: Cô Nguyễn Thị Lộ đã cùng con vào ngục Đông Quan năm
trước?
Tiểu Đồng: Thưa thầy, vâng! (Vừa
lúc Nguyễn Thị Lộ xuất hiện) .
Thị Lộ: Kính chào Nguyễn đại nhân… (Nguyễn
Trãi còn chưa nhận ra).
Tiểu Đồng: Kìa, chị Lộ! Sao chị lại biết đường vào đến tận đây?
Thị Lộ: Em ơi! Chị sinh ra trên đất nước này
Lẽ nào chị
không biết đường vào Thanh Hư động…
Sử
Nơi
người xưa tìm vào cõi mộng
Lìa bỏ miếu đường, xa lánh nhiễu nhương
Vui với cỏ cây, tùng trúc nước non…
Mặc thời thế… mặc muôn dân đồ thán!
Nguyễn Trãi: (Đăm đăm nhìn
Thị Lộ, Thị Lộ vẫn ra vẻ không biết)
Năm nao mái tóc còn buông
Mà nay sóng gợn mây vờn khuôn trăng
Nụ xưa đã hẹn vào xuân
Xuân
về bướm thẹn hoa nhường là đây!
(Với Tiểu Đồng)
Tiểu
Đồng, con về động trước,
Đặt
cho thầy siêu nước châm trà…
Tiểu Đồng: Thưa thầy, vâng! (Với
Thị Lộ) Chị ơi, em về động.
Thị Lộ: Em về, rồi chị sẽ đến.
Nguyễn Trãi: Trãi tôi có lời chào cô Lộ…
Xin cảm
tạ tấm lòng vì nghĩa, vì dân
Đối với
Trãi tôi đã giúp đỡ tận tình
Lại nhắc
nhủ những điều tâm huyết!
Thị Lộ: Thưa Đại nhân, tiện nữ…
Nguyễn Trãi: (Vội ngăn) Nàng
ơi,
Thời nay ai tiện, ai sang
Nước
non một gánh, lo toan một lòng
Hoa thơm nhụy, cánh cũng
thơm…
Thị Lộ: (Hơi cúi đầu
e lệ, nhìn lên)
Cảm tạ Tiên sinh đã cho thiếp được đứng
vào hàng mộ nghĩa,
Xin được Người cho bày tỏ đôi lời…
Nguyễn Trãi: Xin nàng cứ nói…
Thị Lộ: Thưa Tiên sinh,
Đại cục đang cơn lửa đỏ dầu sôi
Chiếc thuyền nhỏ giữa bão giông không người chèo lái…
Lòng muôn dân đang trông chờ khắc khoải,
Người anh tài đứng dậy cứu non sông!
Hát
Thiếp tôi lòng những bâng khuâng
Biết rằng muôn dặm cánh bằng đã trao
Bao giờ xé gió bay cao…
Nguyễn Trãi: Nàng ơi!
Lời nàng hỏi
khiến lòng ta bối rối…
Trả lời sao
tiếng gọi lòng dân
Cây tùng đơn
trơ trọi bên thung,
Khó chống nổi
bão giông sấm sét.
Ngôi nhà đổ,
cất sao được nóc
Nếu không có một
khung cột kèo chống vững mái cao…
Nàng ơi!
Mai đây chưa
biết ra sao
Tôi hiền vua
sáng, nơi nào gặp nhau đây?
Thị Lộ: Thưa Tiên sinh!
Giòng dõi nhà Trần đã có hai người dấy
nghĩa
Có lẽ nào tôi hiền, lương tể lại khó gặp
minh quân?
Nguyễn Trãi: (Rõ ràng là
không muốn nói đến chuyện đó)
Hôm nay đây,
Trãi tôi cũng đang chờ đón một tôn tộc nhà Trần…
Thị Lộ: Thưa Tiên sinh… Có phải là Tướng quân Trần Nguyên Hãn?
Nguyễn Trãi: Thưa, đúng vậy!
Trãi
tôi xin nhờ cậy đến nàng…
Thị Lộ: Dạ!...
Nguyễn Trãi: Trãi tôi xin đón chờ trong Thanh Hư động…
(Vái nhau, Nguyễn Trãi đi vào một phía).
Thị Lộ: (Đứng lại một mình, ngắm cảnh xung quanh,
hát)
Côn Sơn quèn đá rêu phong
Nỉ
non đàn gió, trúc tùng thở than
Còn đâu cảnh cũ huy
hoàng…
Nguyễn
Tiên sinh trở lại Côn Sơn
Hẳn
không phải để tìm đường ở ẩn!
Lại
hẹn gặp ông em Trần Nguyên Hãn
Có
phải để cùng bàn việc lớn hay không?
Tiên sinh ơi!
Lòng
riêng, riêng những ước mong
Ai
đem tài học kinh luân vẫy vùng
Hẹn
ngày rực rỡ cờ hồng…
Kìa từ xa lấp ló bóng người
Vai rộng nghênh ngang gánh nặng
Lại vừa đi vừa ngắm cảnh
Có phải là Tướng quân Trần Nguyên
Hãn hay không?
(Lánh vào một phía).
Trần Nguyên Hãn: (Vừa đi ra
vừa hát)
Xa lệch xếp
Tôi đi bán dầu
Dậm trường một gánh về đâu
Nước non ngàn dậm, tôi đi bán dầu
Tôi qua mười lộ, tôi qua chín châu
Trên vai một gánh, tôi đi bán dầu…
Đường xa mở lối nước chảy về đâu
Trải Hoan Châu tôi đến cửa Thần Phù
Qua Thiên Trường tôi đến miền Kinh Bắc…
(Hạ gánh, đứng trông quanh)
Côn Sơn đây, nơi xưa kia tổ phụ ta
nhàn dưỡng
Trong những ngày nghiệp lớn Trần triều
Như ánh nắng ngày tàn, đêm đổ bóng siêu
Kéo theo cả thời đại Nguyên Phong chìm vào đêm tối…
Tổ phụ ơi! Con đứng đây còn nghe sóng dội
Từ cửa Bạch Đằng, từ bến Hàm Tử, Chương Dương
Cả tiếng quân reo cùng lời thơ mở trang sử vàng vạn thuở…
Ngâm
Cướp giáo bến Chương Dương
Bắt thù cửa Hàm Tử
Thái bình gắng sức lên
Non nước này muôn thuở…
Thị Lộ: (Vẫn nép một
chỗ, ngâm)
Kiếm lạnh nằm yên hoài thép báu
Còn đâu hào khí Bạch Đằng Giang
Hỏi ai hào kiệt hằng vương vấn
Sức ấy bao giờ mới đứng lên?
Trần Nguyên Hãn: (Trông thấy
Thị Lộ, nghẹn ngào)
Người ở đâu ta, lạc tới đây
Côn Sơn núi vắng, nắng xuyên quai
Đường về hưu quạnh buồn thân gái
Ta gánh dầu theo cho có đôi…
Thị Lộ: Nực cười ông khách lạ
Ông còn nhởn nhơ không thấy thiên hạ buồn đau?...
Trần Nguyên Hãn: Thiên hạ có chuyện gì mà phải buồn
đau?
Thị Lộ: Ông cúi xuống dưới chân
Nhìn vệt ngựa, xem ngựa Hồ hay ngựa Hán
Nói lệch
Dân các lộ, lệ tràn bể thảm
Có lòng lim dạ đá mới nói chuyện
dông dài…
Trần Nguyên Hãn: Ta vượt đường xa dậm thẳng đến
đây…
Tìm gặp Ức Trai… Hẳn người này đi đón?...
Thị Lộ: Ông vừa nói định tìm gặp Ức Trai… Có phải là Thái
học sinh họ Nguyễn?
Trần Nguyên Hãn: Tôi đoán không lầm… hẳn nàng là…
Thị Lộ: Thưa Tướng quân… Trần Nguyên Hãn!
Nguyễn Tiên sinh cho thiếp đi
đón Tướng quân
Tiên sinh đang mong đợi Tướng quân
trong Thanh Hư động!
Trần Nguyên Hãn: Xin đa tạ nàng… Kỳ nữ…
Thị Lộ: (Gánh gánh
dầu của Trần Nguyên Hãn) Mời Tướng quân đi… (Nhanh
nhẹn đi trước).
Trần Nguyên Hãn: Ấy… ấy! Nàng để tôi gánh… (Rảo bước vào khuất).
Gian lều cỏ dựng tạm trong động Thanh Hư. Bàn ghế
trúc.
Nguyễn Trãi: Từng năm luân lạc giữa lòng dân
Thấy
rõ đường đi ở nghĩa nhân
Đèn
khuya sáng tỏ Bình Ngô sách
Giữ
nước phải từ nơi sức dân…
Lòng
dân như nước
Triều miếu là thuyền
Nước hay lật thuyền đắm
Lại biết đẩy thuyền lên…
Những điều này phải cần
tỏ rõ
Với sức dân để giữ nước dài lâu…
(Trần Nguyên Hãn sồng sộc vào. Theo sau là Thị Lộ gánh
gánh dầu, đặt vào một góc).
Trần Nguyên Hãn: Ức Trai đại huynh!
Nguyễn Trãi: Trần hiền đệ!
Trần Nguyên Hãn: Được tin anh, em mừng vô kể…
Nguyễn Trãi: (Với Thị Lộ) Xin đa tạ nàng…
Nàng giúp tôi bảo Tiểu Đồng pha nước. (Thị Lộ vào).
Trần Nguyên Hãn: Thưa đại huynh, nàng đó là ai?
Nguyễn Trãi: Nàng là một người mộ nghĩa
Tên
nàng là Nguyễn Thị Lộ, người ở Đông Quan.
(Chăm chú nhìn Trần Nguyên Hãn).
Anh
mừng em sĩ khí còn hăng
Thật
đáng gọi anh hùng hào kiệt!
Trần Nguyên Hãn: Chí nam nhi phải quên mình vì nước
Huống chi ta
- người trong tộc nhà Trần…
Với giặc Minh
không thể đội trời chung
Nghiệp lớn
Đông A phải quyết lòng khôi phục!
Em mong anh,
tưởng sục sôi chòng mắt
Anh hãy đem
tài thao lược kinh luân
Để cùng em dấy
nghĩa, hưng binh…
Nguyễn Trãi:
Với
danh nghĩa phục Trần dấy quân chống giặc
Hiện nay cũng đã có hai người…
Khi giặc nước diệt xong, thì ai sẽ lên ngôi?
Giản Định đế Trần Ngỗi
Hay
vua Trùng Quang Trần Quý Khoáng
Hay hiền đệ… Tướng quân Trần Nguyên Hãn
Cháu đích tôn của Động chủ Băng Hồ, Thanh Hư động nơi
đây?
Trần Nguyên Hãn: Thưa đại huynh,
Thiên hạ sẽ về ai, là người có đức có tài…
Em gánh dầu đi bán cùng các lộ
Để
nắm nhân tâm và để tìm người quân tử
Nhằm kéo về tụ nghĩa ra quân…
Đại huynh ơi… đất nước còn đang lúc tối tăm
Em đem dầu đến cho muôn dân soi sáng…
Em đã về Thiên Trường, em đã vào Châu Thuận
Em đã thấy rõ ràng Trần Ngỗi ra sao.
Và, Trần Quý Khoáng thế nào…
Bởi lòng dân còn tưởng nhớ nhà Trần, nên đã một lòng dấy
nghĩa
Nhưng giúp dập hai người chưa thấy có nhân tài xuất thế...
(Thị Lộ và Tiểu Đồng bưng khay trà ra, đứng nghe).
Nguyễn Trãi: Hiền đệ nhầm rồi…
Đi cùng Giản Định đế có cha con Đặng Tất, Đặng Dung
Cũng như Nguyễn Cảnh Chân đã về với đức Trùng Quang,
Đều là những người có tài kiêm văn võ!
Trần Nguyên Hãn: Nhưng so với đại huynh chỉ như chồn với hổ!
Nguyễn Trãi: Ai là chồn, ai là hổ?
Trần Nguyên Hãn: Là hổ thời nay, còn ai khác đại
huynh!
Nguyễn Trãi: Hiền đệ lại nhầm…
Chớ đứng núi nào đã vội cho là ngọn
núi mình đứng cao hơn!
Lúc này có một điều làm ta buồn vô kể…
Trần Nguyên Hãn: Thưa đại huynh, điều chi?
Nguyễn Trãi: Thù chưa diệt mà trong họ đã
giành nhau ngôi đế!
Ta trộm nghĩ rằng: thiên hạ đâu phải
của riêng ai
Đất nước muôn dân chỉ theo về với kẻ
đức tài…
Người có đức, là người vì dân giữ nước!
Kẻ bất tài chỉ biết lo sau, hưởng
trước
Chưa xuất quân đã lo khoanh đất xưng
vương
Không dám kết liên quân nghĩa bốn
phương
Rốt cuộc chỉ chuốc lấy hư danh mà
không thành đại cục!
Trần Nguyên Hãn: Đại huynh ơi!
Hãn này đã bao đêm mài kiếm sắc
Dư sức cầm vài vạn quân diệt địch đoạt
cờ
Có lẽ nào không dựng nổi cơ đồ
Mà cứ phải kiếm tìm minh chủ!...
Rừng Bạch Hạc nếu không còn là nơi dụng
võ
Thì một kiếm một cung, em vào Thuận
Hóa dấy quân
Cũng đủ đánh cho quân thù nghiêng ngả
một phen…
Nguyễn Trãi: Hiền đệ hãy bình tâm tĩnh trí
Thử nghĩ xem đại nghĩa ở đâu…
Chớ huyễn hoặc mình bằng hào khí
Đông A buổi ban đầu…
Hãy nhớ lại những ngày vừa dựng nghiệp
Cả giòng họ Trần vững vàng như bàn
thạch
Trên dưới đồng lòng một quyết dấy
lên!
Còn muôn dân thì đã quá khốn cùng
Với cuộc sống suy tàn thời Lý mạt
Nên hướng theo Trần một lòng quy phục…
Nay, chính thể nhà Trần đã mục nát từ
lâu
Và muôn dân thì mòn mỏi cơ cầu
Bị trói chặt trong những điền trang,
thái ấp…
Dân chúng nếu có sẵn sàng vùng lên
đánh giặc
Là với tinh thần giữ nước truyền đời!
Vậy, giữ nước vì dân hay giữ nước vì
ai?
Chính là điều Đại nghĩa sáng ngời
chính khí!
(Vừa lúc đó tiếng ông Giám mã bên ngoài).
Tiếng ông Giám mã: Ơ… ơ… cháu Tiểu Đồng! Cháu Lộ!
Tiểu Đồng: Tiếng ông em gọi. (Vội đặt khay trà lên bàn cùng Thị Lộ chạy
ra).
Nguyễn Trãi: Ông Giám mã… họ Trần… Hẳn đã lên
cùng với Ngọc Khanh?
(Tiến ra đón thì ông Giám mã lảo đảo xô vào. Thị Lộ
và Tiểu Đồng cố giữ không được).
Giám mã: (Chới với gọi) Công tử Ức Trai!... (Liền quỳ xuống. Nguyễn Trãi và Trần Nguyên
Hãn vội đỡ ông, đặt ngồi lên sập).
Nguyễn Trãi: Ông Giám mã!
Trần Nguyên Hãn: Ông Giám mã! Có việc gì xảy đến?
Giám mã: (Ngồi chống
hai tay trên sập, thở dồn dập, mắt đỏ lửa) Tướng… quân… Trần… Nguyên… Hãn!
Nguyễn Trãi: (Rót chén
trà đưa cho ông Giám mã) Ông hãy ngồi nghỉ… nhấp chén trà cho hồi sức tĩnh tâm…
Giám mã: (Không cầm
chén trà, mà lại nắm tay Nguyễn Trãi) Ức Trai… Tiên sinh!... Tiểu thư
Ngọc Khanh… (Nghẹn ngào).
Nguyễn Trãi: (Thoáng nét
lo ngại, nhưng vẫn giữ giọng bình tĩnh) Tiểu thư Ngọc Khanh làm sao… ông
Giám mã?
Giám mã: (Nấc lên) Tiên sinh ơi… Ngọc Khanh
tiểu thư không còn nữa…
Nguyễn Trãi: (Hẫng tay,
chén rơi vỡ tan) A!...
Thị Lộ: (Choáng
váng) Trời
ơi… Chị Ngọc Khanh!...
Tiểu Đồng: (Níu lấy
ông) Ông
ơi! Cô Ngọc Khanh chết rồi sao?
Thị Lộ: (Nhìn chằm
chằm vào Nguyễn Trãi và Trần Nguyên Hãn)
Ngâm
Đá núi đã mòn kiếm sắc chưa?
Mà để hồn oan những đợi chờ
Muôn dân đổ máu ngầu sông biển
Sao vẫn chưa thành sách diệt Ngô?...
(Nguyễn Trãi nhìn Thị Lộ, sâu đằm).
Trần Nguyên Hãn: Cho tôi hỏi… (Mọi người nhìn Trần Nguyên Hãn) Ngọc Khanh nào? Có phải là ái nữ
quan Cống sĩ Lê Cảnh Tuân?
Nguyễn Trãi: Chính nàng đó!
Trần Nguyên Hãn: A! (Với Giám mã) Ông Giám mã, làm sao nên nỗi? Hẳn nàng bị giặc Ngô sát hại?
(Không chờ Giám mã trả lời, nghiến răng quát)
Giặc Ngô!… giặc Ngô!…
Loài lang sói bạo tàn!
Bay đã hại cha… Bay lại
giết cả con!
Nguyễn Trãi: (Ngăn nhẹ
nhàng) Hiền
đệ hãy bình tâm! (Với Giám mã) Ông
cho biết rõ sự tình…
Giám mã: Nhị vị công tử ơi…
Vãn
Kể ra lời những nghẹn lời
Sót tình oan trái, thương người mạng
vong
Thù này ai trả cho xong?...
Trần Nguyên Hãn: (Hát vào
đáp ý, cùng tiếng quần chúng vọng từ xa)
Nỗi niềm riêng với núi sông
Hận thù phải trả bằng xong hận thù
Dấy lên hùng khí Đông A
Nguyễn Trãi: (với Giám mã)
Ngọc Khanh tiểu thư lâm nạn ra sao… ông cho biết ngọn
ngành…
Giám mã: (Nghẹn ngào) Lão đưa tiểu thư xuôi đò… về đến bến sông
Hàn
Đò buông dầm cập bến
Lão dắt tiểu thư lên
Lũ giặc trên chòi canh
Chợt giương cung bắn xuống…
Trần Nguyên Hãn: A!… Giặc Ngô lại còn lấy người mình làm bia tập bắn?...
Giám mã: Tiểu thư bị một mũi tên trúng ngực thấu qua lưng… (Mọi người lặng đi).
Tiếng hát của Ngọc Khanh vọng từ hồi ức: Lẽ nào vĩnh biệt nhau đây
Thù
sâu chưa trả, hận này càng cao!
Giám mã: (Vẫn nghẹn ngào)
Trong lúc lâm chung
Tiểu thư lấy từ trong lần áo lót
Một lá thư… tâm huyết
Của một người lái quế xứ Thanh…
Nguyễn Trãi: Của một người lái quế xứ Thanh?
Giám mã: Bẩm vâng… Người đó đã trao cho tiểu thư
Và tiểu thư
đã giữ kín trong mình.
(Lấy lá thư đẫm máu trao cho Nguyễn Trãi).
Nguyễn Trãi: (Chăm chú đọc)
Lá
thư của Phụ đạo chính đất Lam Sơn Lê Lợi
Đến
tay ta đã thấm máu Ngọc Khanh…
Còn
người lái quế?
Thị Lộ: Thưa Tiên sinh!
Người đó là bộ tướng của Động chủ Lam Sơn
Được cử đến Đông Quan tìm Tiên sinh bái yết
Nhưng cánh phượng đã bay xa, tìm sao cho được?...
Còn người lái quế vẫn kiên tâm
Tìm kiếm dò la manh mối xa gần…
Biết chị Ngọc Khanh từng bị giặc Minh hạ ngục cùng Tiên
sinh
Đang mắc chứng kinh tâm thảng thốt
Nên giả danh thày thuốc, tìm đến cho đơn…
Nguyễn Trãi: Và trao lá thư này trong lúc nàng điên
Ngay
trong dinh Đô ty, giữa vòng vây của giặc?
Thị Lộ: Thưa Tiên sinh,
Chị Ngọc Khanh
chỉ điên rồ với giặc
Bệnh kinh tâm
thảng thốt bất thường
Chị làm thế để
giữ vẹn giá ngọc gương trong
Và cũng là kế
thoát vòng tỳ thiếp!
Nguyễn Trãi: Nàng biết chuyện lá thư… sao nàng không cho Trãi tôi
được biết?
Thị Lộ: Thưa Tiên sinh,
Bởi thiếp chưa
rõ Tiên sinh định hướng về đâu…
Nhưng bây giờ
Tiên sinh đã biết rõ gót đầu
Lá thư đến tay Người cũng là chưa muộn…
Giám mã: (Lại lấy một mảnh khăn loang
máu đưa cho Nguyễn Trãi)
Thưa Tiên sinh,
Trước khi nhắm mắt, Ngọc Khanh tiểu thư còn gắng gượng
Lấy máu viết mấy dòng huyết lệ lên mảnh khăn này
Nàng ủy thác cho tôi gửi đến Ức Trai…
Nguyễn Trãi: (Đỡ mảnh khăn giở ra) Một lá huyết thư…
Tiếng Ngọc Khanh: Ức Trai chàng ơi…
Bởi nước mất nên mưa vùi gió dập
Hoa đang xuân nào biết mùa xuân
Hát
Sót
thân cánh rụng hoa tàn
Thù chung xin gửi cho chàng riêng lo
Còn đâu tháng đợi năm chờ…
Trần Nguyên Hãn: (Vẫn đứng chăm chú nghe, gằn
giọng hỏi)
Nguyễn đại huynh!
Xem
ra đại huynh định đem tài cao chí lớn
Dâng cho một anh hào trưởng rừng xanh…
Ôi! Xót sa thay cho tông tộc họ Trần!
Nguyễn Trãi: (Lặng một giây, với ông Giám
mã)
Ông Giám mã họ Trần,
Hẳn ông cũng có nhiều điều suy nghĩ?
Giám mã: Thưa Tiên sinh,
Ân nghĩa Trần triều tôi hằng ghi nhớ
Nhưng tình thế lúc này như lửa cháy rừng
Một bàn tay không chặn nổi bão giông
Đại nghĩa có thành phải vì dân tụ nghĩa!
Nguyễn Trãi: Trần hiền đệ… hãy bình tâm nghĩ lại…
Xem dựng nghiệp Lý Trần có phải là sư sãi hay chăng?
Và nhà Trần ta có phải cũng từ chài lưới dấy lên?...
Hiền đệ ơi,
Bậc tài trai phải chí ở nước non
Phải vì nước, vì dân… chớ đâu phải vì cân đai dòng dõi!
Trãi tôi đã tới xứ Thanh đi thăm về hỏi
Biết đất Lam Sơn núi hiểm sông ngăn
Biết Động chủ Lam Sơn chí vững gan bền
Tính việc dài lâu, tích lương, dưỡng nhuệ
Thu phục lòng dân, chiêu hiền trọng sĩ…
Đó
chính là nơi ta gửi chí kinh luân!
Hiền
đệ ơi,
Hôm
nay mời hiền đệ đến Côn Sơn
Là
Trãi tôi muốn giãi tỏ lòng son cùng tiên tổ…
(Trần Nguyên Hãn đứng lặng, Nguyễn Trãi nâng cao lá
thư)
Ta
đánh giặc là đánh bằng nhân nghĩa
Phải
biết kết liên hào kiệt trăm vùng
Muôn
ngả suối lừng phải chảy xuống một dòng sông
Dòng
sông ấy phải từ Lam Sơn xuôi về biển lớn…
Giám mã:
Sử
Lòng
son sắt theo về một hướng
Chí diệt thù gánh nặng chung lo…
Thị Lộ:
Tiếp Sử
Thành
Đông Quan năm đợi tháng chờ…
Trăng vẫn sáng sau vườn cùng bến nước!
Hát Chức cẩm hồi văn
Bình Ngô sách mở đường cứu nước
Thiếp tiễn chàng nắng đổ dậm đường
Ơi Tiên sinh ơi!
Thiếp tiễn chàng trên bước đường chia đôi…
Đồng ca: (Tiếp) Son sắt một lời
Phút
ngoảnh nhìn son sắt hẹn lời
Lòng
người son sắt muôn đời còn nhớ không quên…
Nhớ
non sông xưa
Bước
lên đường đoái nhìn về Đông Quan…
Màn nhì đóng
(Qua lớp chuyển cảnh ba)
LỚP
CHUYỂN CẢNH BA
Ngoài màn nhì: Từ một phía, Trần
Nguyên Hãn lững thững đi tới.
Trần Nguyên Hãn: Từ buổi gặp Ức Trai ở Thanh Hư động
Cùng ra đi về hướng Lam Sơn
Bấm đốt tay đã nửa năm tròn
Đường dấy nghĩa tưởng chừng nghẽn lối…
Ngày tháng trôi qua trên ruộng đồng nương bãi
Tay kiếm cung đổi lấy cuốc cày
Chí bình sinh mòn mỏi sao đây!...
Nguyễn Trãi đại huynh, có biết lòng này u ẩn?
(Cất tiếng da diết ngâm bài thơ của Phạm Ngũ Lão)
“Ngáng
dáo non sông trải mấy thâu
Ba
quân khí mạnh át sao Ngâu
Làm trai ví chẳng nên công trạng
Luống thẹn tai nghe chuyện Võ Hầu…”.
Lời tâm huyết người xưa
trăn trở
Nghe
dường như tâm sự riêng ta…
Quặn đau nạn nước nghiệp nhà
Nạn nước phải gánh, nghiệp nhà tạm
quên
Bâng khuâng thời thế chuyển vần…
Tiểu Đồng: (Nhanh nhẹn đi
ra) Dạ thưa bác, bác đã thấy vân mòng cô Lộ hay chưa?
Trần Nguyên Hãn: Chưa thấy bóng ai!
Cháu đứng đây đón đợi, bác dạo quanh cho
khuây nỗi ai hoài…
Tiểu Đồng: Vâng ạ! (Trông
theo)
Bác ấy làm sao mà trông người như ốm
Kìa có người đi đến... Rõ chán!
Không phải đàn bà mà là đàn ông…
Chị Lộ ơi, em ngóng em trông
Giữa rừng chỉ một bóng hồng thướt tha…
(Thị Lộ cải trang nam tử, vai đeo khăn gói chợt tới, đứng
lại lặng lẽ nhìn Tiểu Đồng, thử xem Tiểu Đồng có nhận ra mình).
Tiểu Đồng: (Lễ phép) Chào thầy khóa!
Thị Lộ: Chào chú em… Sao chú biết tôi là thầy khóa?
Tiểu Đồng: (Chợt nhận ra) Ối trời ơi… chị Lộ!
Thị Lộ: (Thản nhiên) Chú gọi chị nào thế nhỉ?
Tiểu Đồng: Thôi! Thôi! Em nhận ra rồi…
Rõ đôi mắt phượng mày ngài khó quên!...
Chị ơi, bề ngoài ra dáng văn nhân
Mi thanh mục tú… khó thành nam nhi!
Thị Lộ: Tiểu Đồng em,
Đường xa lắm nỗi hiểm nghèo
Phải mang hình nam tử, tránh điều trái ngang…
Tiểu Đồng: Thưa chị… Ấy quên, thưa anh!
Được tin anh từ Đông Quan sẽ đến
Thầy sai em đi đón tận đây!
Vào đất Khả Lam mà không có tín bài
Thì nghĩa quân sẽ bắt ngay tức khắc!
(Lấy ra một miếng thêu khoe với Thị Lộ, rồi chỉ quanh)
Chị
xem!... Ấy lại quên! Bực ơi là bực
Chỉ
có gọi anh mà cũng cứ quên! (Tức, quát
như để nhớ)
Anh!
Anh!... Anh xem
Rừng
núi Khả Lam
Trùng
trùng điệp điệp
Núi
cao dựng vách
Sông
rộng lòng sâu
Rừng
lũy, sông hào
Thật
là hiểm địa
Chân
hiểm địa!...
Thị Lộ: Em dạo này giỏi quá, tài quá!
Tiểu Đồng: Thầy tài chứ em có tài đâu
Nghe thầy
em nhớ từng câu thuộc lòng
Nghe thầy chẳng phải riêng em
Đến ngay
Động chủ Lam Sơn cũng thích nghe thầy!
Nhưng
chung quanh mấy ông tướng cuốc cày
Xem chừng
khó chịu, nhìn thầy có vẻ không ưng!
Thị Lộ: Thầy kỳ này có được an khang?
Tiểu Đồng: Thầy vào đây… mạnh hơn ngày trước
Thầy vẫn thường nhắc đến chị… à… anh luôn!
Thầy rằng:
Minh quân cùng với hiền thần
Gập nhau
chẳng dễ, tri âm khó tìm
Trông vời tăm cá bóng chim…
Thị Lộ: (Tâm tư) Đường mây gió lộng cánh chim
Dẫu xa, xa mấy vẫn tìm thấy nhau!
Niềm riêng gửi mộng canh thâu…
(Vội né tâm sự, hỏi qua chuyện khác)
Tiểu Đồng em,
Còn Lam Sơn Động chủ thế
nào?
Tiểu Đồng: (Càng phấn
chấn)
Úi! Động chủ Lam Sơn trông mới dữ
làm sao
Mắt sáng như sao, mặt rồng dáng hổ!
Nhưng với mọi người, Động chủ lại hiền khô…
Chị… à anh ơi,
Em được Động chủ giao cho chăm sóc chú ngựa hồng
Chả là Người biết em có giòng chăn ngựa chiến!
Ôi chú ngựa hồng
Em giắt, em chăm, em thương, em mến
Cùng mong ngày xung trận diệt quân Ngô…
Còn ông bây giờ tay búa tay cờ
Làm quản tượng, dạy đàn voi dữ…
Tiếng Trần Nguyên Hãn: (Ngâm thơ ở bên trong)
Bóng núi in nghiêng, gió lạnh người
Bâng khuâng dòng suối đổ về xuôi
Hỏi ai tâm sự mà tâm sự
Đứng lặng ngang ghềnh ngắm nước trôi…
Thị Lộ: Trần Nguyên Hãn tướng quân vẫn chưa nguôi tâm sự…
Tiểu Đồng: Bác ấy vẫn cứ như người ốm dở!
Thôi, ta về cho thầy đỡ ngóng trông…(Hướng vào trong, nói to)
Bác ơi, mời
bác quay về… trời đã thu không…
(Tiếng chuông âm i nổi lên. Hai người vào khuất).
Trần Nguyên Hãn: (Đi ra, trông theo)
Cô Lộ hay người nào thế nhỉ?
(Rảo bước đi theo).
(*) Sách “Lộng Chương - Để đến… Nơi đến”, Nxb Sân khấu,
2013.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét