Hay là ĐƯỜNG ĐẠI NGHĨA
Chèo - Kỷ niệm 600 năm sinh Nguyễn Trãi
.jpg) |
| Đường lên Côn Sơn |
CẢNH
BỐN
HỘI THỀ
Màn nhì mở
Một khung cảnh quèn cao rừng nghiến rừng lim.
Lê Sát và Lê Ngân, vuông vức dáng người, rắn đanh
khuôn mặt, tay rìu, tay cuốc, từ quèn cao xuất hiện.
Lê Sát: Bụi cát lầm vai áo
Mồ hôi đẫm ngang
lưng
Rừng Lam Sơn phá
núi dựng quân doanh
Buổi dấy nghĩa những
đêm mong ngày đợi!
Lê Ngân: Anh Lê Sát này…
Anh lúc nào
cũng bừng bừng như lửa cháy
Phải yên lòng
để Chủ soái lo toan…
Đánh giặc không phải chỉ cần có tướng có quân
Mà còn phải
có mưu thần tài giỏi!
Lê Sát: Anh Ngân ơi!
Tôi biết Chủ
soái đã bao lâu mong mỏi
Nay bên mình chả
đã có Nguyễn Trãi đó sao!
Sát tôi không rõ anh nghĩ thế nào?
Chứ
riêng tôi thì… (Im).
Lê Ngân: (Một giây) Hẳn anh nghĩ… Chủ soái đã quá mến tài ông Trãi?
Lê Sát: Ông ta tài cán ra sao, Sát tôi chưa thấy
Chỉ biết ngày đêm Chủ soái giữ bên mình!
Còn chúng ta vẫn tay cuốc tay cày tay kiếm tay cung
Lại anh chàng giòng dõi nhà Trần kia nữa
Sớm đi cày thì lần lần lữa lữa
Chiều luyện quân thì tìm chỗ đứng xem…
Tôi định tâm sẽ thử hắn một phen!
Hôm nay ông Trãi lại sai tên Tiểu Đồng đi đón
Một người nào đó từ Đông Quan đến… (Chợt trông ra)
Kìa…
hình như chúng đang từ rừng nghiến đi ra…
Lê Ngân: (Trông theo tay Lê Sát chỉ)
Một thư sinh à?... Sao thấy nói là một khăn yếm quần thoa?
Lê Sát: Đó! Chính tôi thấy ông Trãi cũng như hư như thực…
Ta hãy lánh vào đây… chưa nên giáp mặt…
(Hai người lánh đi. Tiểu Đồng xăm xăm đi tới, theo sau
là Thị Lộ).
Thị Lộ: Đây đã qua miền núi đá
Lại qua vùng rừng
nghiến rừng lim…
Tiếng vượn hú rừng
sâu, tiếng suối chảy bên quèn
Hẳn đã gần tới
đại doanh quân nghĩa?
Tiểu Đồng: Vâng! Đã gần tới đại doanh… còn một thôi đường nữa…
(Vừa lúc đó thì Lê Thạch từ một phía đi tới, tay xách
rìu lớn, lưng đeo dao quắm dài như một thanh kiếm. Thạch là một thanh niên vũ
dũng, cởi mở, hòa nhã. Chợt trông thấy Lộ và Tiểu Đồng, dừng lại).
Lê Thạch: Chú Tiểu Đồng!... (Chăm
chăm nhìn Thị Lộ).
Tiểu Đồng: (Reo lên) A… anh Lê Thạch…
Thị Lộ: (Vái chào) Kính chào tướng quân…
Lê Thạch: Xin chào quý khách…
Tôi là Lê
Thạch, cháu Động chủ Lam Sơn
Có phải
quý khách từ Đông Quan vừa đến?
Tiểu Đồng: (Lanh chanh) Thưa anh… dạ…
Thị Lộ: (Nói
chặn) Thưa tướng quân… vãn
Tiên sinh họ Nguyễn
Đi đường xa còn bụi bặm áo khăn
Xin tướng quân… miễn thứ!
Lê Thạch: Đâu dám! Đâu dám!
Thạch tôi bẩm
sinh quê mùa thô lỗ
Lễ nghĩa
ít am tường nên vẫn hằng tâm niệm một điều
Được gần gũi các bậc hiền tài
Đem sức mọn
chung vai trừ bạo!
Được biết
đại huynh là học trò yêu của Tiên sinh Nguyễn Trãi
Lại một
lòng hướng nghĩa sắt son…
Thạch tôi
rất đỗi vui mừng
Mong được
cùng đại huynh kết tình anh em chí thiết!
(Tiểu Đồng luôn luôn muốn bật cười).
Thị Lộ: (Gỡ tình thế)
Thưa tướng quân,
vãn sinh thật vô cùng cảm kích
Lúc này mong tướng
quân cho phép… vãn sinh…
Lê Thạch: Vâng… Vâng…
Hẳn đại
huynh đang nóng lòng mong gặp Nguyễn Tiên sinh?
Chú Tiểu Đồng…
Dẫn đường đại huynh về doanh thự!
Tiểu Đồng: (Vẫn tủm tỉm cười) Dạ!... (Với
Thị Lộ)
Xin mời đại huynh cử bộ…
(Làm điệu khoa trương đi trước. Lộ vái Thạch, theo
luôn).
Lê Thạch: (Nhìn theo) Trai Kinh đô có khác… Thật rõ đào hoa
Dáng điệu thong dong… mặt ngọc da ngà…
Lại những ngón tay… đúng là tháp bút
Hẳn tài học cũng thật là uyên bác!
Được kết bạn cùng người này… hạnh phúc bao
nhiêu!
(Trần Nguyên Hãn chợt tới thì Lê Sát và Lê Ngân từ chỗ
ẩn cũng tiến ra. Hãn lùi lại).
Lê Sát: Cháu Thạch!
Rõ ràng tên nho
sinh đã làm cháu phách lạc hồn siêu!
Phải thận trọng!...
Một võ biền rừng núi
Kết bạn cùng tài tử văn nhân
người chốn Kinh thành… làm sao thân nổi?
Lê Thạch: Nói như chú thì rừng núi Lam Sơn
Nên rấp đường
rào lối ngăn sông
Chặt đứt mối
kết liên cùng bốn phương hào kiệt!
Lê Sát: Kết liên là cần nhưng kết thân lại khác…
Lê Thạch: A!... (Vừa lúc
đó tiếng ông Giám mã).
Tiếng ông Giám mã: Kìa, Trần Nguyên Hãn tướng quân…
Tướng quân có gặp cháu Tiểu Đồng
Đi đón cô Lộ từ Đông Quan tìm đến?
Lê Thạch: (Tiến
ra) Kính chào tướng quân
Trần Nguyên Hãn!
(Lê Sát và Lê Ngân đứng lặng. Trần Nguyên Hãn và Giám
mã từ trong ra).
Trần Nguyên Hãn: (Cùng Giám mã vái chào) Kính chào chư vị tướng quân!
Lê Thạch: (Như chợt nhớ) Lệnh Động chủ cho mời hai chú Lê Sát, Lê
Ngân
Về ngay trang quân hội bàn đại sự!
Lê Sát: (Cùng Lê Ngân) Được! (Sát hỏi
luôn)
Động chủ có cho mời
Trần tướng quân không thế?
Lê Thạch: (Không trả lời Sát mà quay
qua Trần Nguyên Hãn)
Thưa tướng
quân,
Việc triệu mời
tướng quân, Động chủ đã ủy thác mưu sĩ Ức Trai…
(Trần Nguyên Hãn nghiêng người đáp lễ Lê Thạch).
Lê Sát: (Nén uất, gai ngạnh)
Thưa tướng quân,
Cây lim rừng này
không thấy được cây trụ đá chống trời…
Mong sao được học
đòi tài hàng voi, phục hổ!
Trần Nguyên Hãn: (Mắt tóe lửa, cố ghìm, vái
Sát) Thưa tướng quân, Hãn
tôi xin lĩnh ý!
(Lê Ngân đứng lặng, Lê Thạch xô lên, Giám mã thấy vậy
vội tiến vào giữa hai người).
Giám mã: Kính thưa chư vị tướng quân!
Xin cho lão tôi có đôi ý trình lên
Quân lệnh từ xưa khi điều binh khiển tướng
Thường vẫn có những cuộc thi tài hơn kém
Nhưng đó là lệnh trên quân thượng chọn người…
Lê Thạch: Đúng thế! Đúng thế!... Chuyện đọ sức đua tài
Xin trình
lên Động chủ để Người nghiêm xét…
(Bỗng một hồi chuông dội lên vang rền)
Chiêng lệnh họp
bàn, phải đi thôi chú Sát!
(Vái Hãn và Giám mã).
Lê Sát: (Lầm lì vái Hãn) Mong có dịp nào được tiếp… tướng quân!
Trần Nguyên Hãn: (Vái lại) Thưa tướng quân!
Hãn tôi là người thủ tín!
(Nhóm tướng Lê bỏ đi. Giám mã đi theo họ mấy bước, rồi
quay lại)
Ông Giám mã ơi!
Ông có biết lòng ta u uất
Cơ đồ xưa tan nát thôi đành…
Hát
Ngẫm
câu thời thế xoay vần
Khuôn mình dốc sức bình sinh theo người
Sức này đâu có kém ai
Mà như chiếc lá lạc loài rừng sâu…
Giám mã: Cậu Hãn!
Xin phép tướng
quân cho tôi gọi thế
Để nhớ ngày
tôi bế cậu lên yên…
Và để nói
chuyện hôm nay… thời thế chuyển vần
Cậu ơi! Theo
công tử Ức Trai về đây tụ nghĩa…
Cậu đã rứt lòng quên nghiệp
đế ngày xưa
Chí trai chém tướng đoạt cờ
Vì dân trừ bạo, đâu vì hư
danh
Chờ khi vó ngựa tung hoành
Quất roi tỏ mặt anh hùng Đông A
Giết thù cất tiếng vang ca…
(Tiểu Đồng hối hả chạy tới).
Tiểu Đồng: Ối! Bác Hãn! Ông ơi!
Cháu tìm khắp nơi
Cháu đi khắp chốn
Cháu ra rừng nghiến
Cháu đến trường voi
Cháu gọi hết hơi
Bên dòng sông Mã
Đến cả dòng Lương
Phỏng cả hai chân
Mệt ơi là mệt!...
Giám mã: Cháu đi tìm ai?
Tiểu Đồng: Cháu tìm bác Hãn!
Giám mã: Cháu tìm bác Hãn làm gì?
Tiểu Đồng: Hôm nay Hội thề
Dựng cờ khởi nghĩa
Được lệnh Động chủ
Mời bác về ngay
Đi cùng với thầy
Đến nơi tụ hội… (Cả ba đi ra)
Màn hạ
CẢNH ĐẠI
SẢNH NGHĨA QUÂN
Lê Lợi ngồi trên sập giữa
Hai hàng tướng tá tề tựu đầy đủ
Chiêng, ốc, trống đại cổ nổi lên một hồi
Đồng ca uất hận dâng cao…
Từ Đức tổ Hùng Vương dựng nước
Trải bao phen Đại Việt hưng vong
Non sông này vẫn non sông
Mà nay vận nước lâm vòng
nguy nan
Dân bốn cõi lầm than
điêu đứng
Bởi giặc Minh xâm lấn giang san
Gây nên tội ác muôn vàn
Thù sâu
tựa biển, ngút ngàn trời cao…
Lời rên xiết ai nào có thấu
Đấng cứu dân trừ bạo chờ mong…
Lê Lợi: Ta đây!
Phát tích Lam
Sơn
Nương thân thảo
dã
Ngẫm thù nước một
lòng quyết trả
Thề giặc ngoài
khôn đội trời chung!
May thay!
Trời xanh đã thấu
Sai người đem đến
Kiếm báu, ấn thần
ban
Khiến hùng tâm bền
vững!
Nhưng diệt thù
không riêng đao kiếm
Mà còn bằng cơ
mưu chỉnh, biến, chính, kỳ…
Nên ta hằng mong
bậc hiền tài hiến sách bình Ngô
Mở đường nhân
nghĩa
Kết liên bốn bể…
Giăng địa võng
thiên la
Bắt bầy thú dữ
giặc Ngô đền tội!
Vậy mà,
Ở đây còn người hẹp bụng
Ngờ vực hiền tài
Chí bằng cái kiến
Lòng tựa cánh dơi
Tưởng như một tay kéo đổ được trời
Làm lánh xa hào kiệt
Gây cách biệt nhân tâm!
Ở đây, ta không chỉ mặt, gọi tên
Ta răn kẻ nào nhỏ nhen tâm địa
Phải vì đại nghĩa
Mà rèn mình cho sáng tỏ nghĩa nhân!
Bằng không,
Thuận lẽ trời, thể lòng người
Ta quyết không dung thứ!
(Đứng lên giơ cao tập Bình Ngô sách)
Các ngươi hãy coi,
Đây là tập đại hùng văn Bình Ngô
sách!
Sách chỉ lối yên dân
Sách mở đường điếu phạt
Lấy yếu
đánh mạnh, thường đánh bất ngờ
Lấy ít
đánh nhiều, hay dùng mai phục
Rút cục,
Lấy đại
nghĩa mà thắng hung tàn
Lấy chí
nhân để thay cường bạo…
Người
dâng sách tài sánh Võ Hầu
Chí mưu
nhường Tôn Tử tái sinh!
Người mà
ta ngày đêm mong đợi
Người đó
là ai? Không ai ngoài Thái học sinh Nguyễn Trãi!
(Với Lê Thạch)
Cháu Thạch, cung kính ra mời bọn Nguyễn Trãi Tiên
sinh.
Lê Thạch: Tuân mệnh! (Vừa bước ra thì Nguyễn
Trãi, Trần Nguyên Hãn, Thị Lộ tiến vào. Lê Thạch nghiêng mình) Thưa Tiên
sinh! (Chợt trông thấy Thị Lộ ăn mặc nữ
phục, ngỡ ngàng đứng sững). Ủa! Đại huynh là… gái…
Thị Lộ: (Khẽ nghiêng mình chào) Vãn sinh kính chào Lê Thạch tướng quân!
Lê Thạch: Ờ… ờ… (Vừa đi về
hàng vừa quay nhìn Thị Lộ).
Nguyễn Trãi: (Cùng Trần
Nguyên Hãn, Thị Lộ tiến đến trước Lê Lợi, vái)
Bọn Trãi tôi xin kính chúc Động chủ thọ tăng
thêm thọ!
(Quay ra hai hàng tướng nghĩa quân)
Hôm nay được gặp đông đủ chư vị anh hùng hào kiệt Lam
Sơn,
Xin chư vị cho bọn Trãi tôi có lời mừng mặt!
(Họ chào lại Nguyễn Trãi với Lê Lợi)
Kính thưa Động chủ,
Kẻ nho thần xin phép Động chủ cho Nghĩa muội được làm lễ
vấn an…
Thị Lộ:
Tiện danh Nguyễn Thị Lộ (Khép nép nghiêng mình)
Kính chào Lam Sơn Động chủ,
Xin dâng lên Người hai chữ an khang…
Lê Lợi: Lợi tôi xin đa tạ nàng… (Chỉ Lộ với
chư tướng)
Nàng Lộ, tuy lần
đầu gặp mặt,
Nhưng từ lâu ta vẫn coi nàng là một nữ kiệt
Lam Sơn.
… Chư tướng nghe,
Kể từ khi cất búa lên chém rắn đầu rừng
Việc sông núi đau lòng nhức óc,
Quân nghĩa tuy đông, nhưng thiếu người thao
lược…
Nguyễn Tiên sinh, người hiến sách Bình Ngô
Ta càng đọc càng thấy tài Người thật đáng bậc
tôn sư
Chư tướng hãy mừng ta đã có được một quân sư
kiệt xuất!
Chư tướng: Xin chúc mừng Động chủ!
Lê Lợi: Nàng Lộ lại từ Đông Quan đến đây báo gấp
Tin giặc Ngô dốc
lực đánh Lam Sơn
Chúng mưu đồ chỉ
một trận dẹp yên…
Chư tướng: Lũ giặc Ngô càn rỡ
Xin Động chủ cho một phen sinh tử!
Lê Lợi: Không phải một phen mà phải đánh lâu bền!
Bởi vậy,
Trên
dưới phải một lòng
Muôn
ngàn người như một
Vì
nghĩa phải kiên tâm
Vì
dân ắt một dạ…
Đã
đến lúc dựng cờ khởi nghĩa
Ngày
hôm nay quân sĩ hội thề!
(Chiêng trống nổi lên)
Nguyễn Trãi: Bài văn thề Trãi tôi đã soạn
Xin
Minh chủ tấu cáo Hoàng Thiên…
(Lê Lợi nâng bản văn thề, mọi người quỳ xuống; Lê Lợi
quỳ trên cao).
Lê Lợi: (Xướng)
Chư hào kiệt mười phương tụ nghĩa
Cùng
nấu nung ngọn lửa hờn căm
Giặc Minh tàn bạo…
Nguyện với Hoàng Thiên
Khấu cùng Hậu Thệ…
(Đồng ca múa)
Thề cùng sinh tử có nhau
Gian nan cùng chịu, cơ cầu cùng chung
Vì dân trừ bạo một lòng…
MÀN HẠ
15
giờ ngày 4/12/1979 - Hà Nội
(*) Sách “Lộng Chương - Để đến… Nơi đến”, Nxb Sân khấu, 2013
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét