LỘNG CHƯƠNG - NGƯỜI THÀY LỚN!(*)

NSND - Đạo diễn Doãn Hoàng Giang

NSND Doãn Hoàng Giang

Với chúng tôi Nghệ sĩ Lộng Chương là một nhân cách lớn. Mặc dầu ông không  mở trường mở lớp đào tạo, nhưng hầu hết văn nghệ sĩ ngành Sân khấu Việt Nam đều coi Nghệ sĩ Lộng Chương là người Thày lớn của mình.

Các tác giả thì coi ông là người Thày lớn về nghề viết. Các nhà đạo diễn thì coi ông là người Thày về nghề đạo diễn. Anh chị em diễn viên cũng coi ông là người Thày về nghề diễn. Như thế có nghĩa là, trong con người của Nghệ sĩ Lộng Chương được coi là sự tổng hợp của rất nhiều yếu tố hợp thành.

Tôi có kỷ niệm rất sâu đậm về ông, tại ngôi nhà 47 Hàm Long - Hà Nội. Hồi đó tôi là một thanh niên trẻ măng, nghe đến những tên như Lộng Chương, Đào Mộng Long … tôi coi như là những vị thần thiêng, mà trong cuộc đời mình khó có thể tiếp cận được. Thế nhưng, người anh họ tôi quen biết Nghệ sĩ Lộng Chương, thấy tôi mê đóng kịch, anh ấy bảo: Nếu chú thích, anh sẽ đưa đến gặp ông!

Hôm anh đưa tôi đến nhà Nghệ sĩ Lộng Chương, thấy ông ngồi bên cái kỷ, trên đặt chén rượu nhỏ; sau lưng ông là cây xương rồng gai góc cao vút.

            Nhìn thấy ông, tôi cảm giác như mình run rẩy lo sợ. Nhưng rồi tác phong vui vẻ, dân dã của Nghệ sĩ Lộng Chương làm cho tôi hòa nhập được ngay trong buổi gặp đầu tiên ấy. Từ đấy, khi tôi vào Đoàn kịch Thanh niên Hà Nội, Trường Nghệ thuật Sân khấu, Đài Phát thanh Tiếng nói Việt Nam… đều có sự tác động rất lớn của Nghệ sĩ Lộng Chương.

Phải nói là, cho đến giờ tôi có đạt được một vài thành tích nào đó, trở thành NSND, thành đạo diễn, thành nhà viết kịch… tôi nghĩ là đã có sự đào tạo dìu dắt rất lớn của Thày Lộng Chương. Không chỉ với riêng tôi, ông đã có công xây dựng nên cả một thế hệ diễn viên của Đoàn kịch Thanh Niên Hà Nội, sau này nhiều người trở thành diễn viên của Nhà hát Kịch Việt Nam. Ông đã xây dựng cả một thế hệ diễn viên của Đoàn kịch Công Nhân Hà Nội, và thế hệ này đã trở thành những diễn viên của Nhà hát hát kịch Hà Nội. Ông còn xây dựng một thế hệ chèo của Đoàn Cổ Phong, bây giờ họ trở thành những diễn viên của Nhà hát Chèo Hà Nội và Nhà hát Chèo Hà Tây.

Nếu nói về hài kịch thì Nghệ sĩ Lộng Chương là một cây cổ thụ của sân khấu Việt Nam. Đến bây giờ tôi có thể nói rằng, chưa một ai vượt qua được Nghệ sĩ Lộng Chương về hài kịch. Nói về vở hài kịch Quẫn thì phải nhận định như thế này: Tác động xã hội của nó rất lớn. Ngày xưa, thế hệ đóng Quẫn như Song Kim, Thu Hà, Trần Tiến, Chu Xuân Hoan… đã góp phần làm nên một vở Quẫn gây chấn động Hà Nội. Và, chưa có vở kịch nào được diễn nhiều buổi đến như vậy, có thể tính đến vài nghìn buổi diễn; cũng chưa có vở kịch nào lại kéo dài thời gian diễn trong mấy chục năm trời như thế. Bởi, Quẫn là vở hài kịch hay!

Có người hỏi, thế nào là một vở kịch hay? Vở kịch hay phải đạt ba tiêu chuẩn:

Một là: Vấn đề anh đưa ra có hấp dẫn không, có thiết thân với người ta không?

Hai là: Anh môt tả điều đó có chân thực không?

Ba là: Nghệ thuật anh viết có cao cường không, có hay không?

Vở Quẫn của Nhà viết kịch Lộng Chương đạt được đầy đủ ba tiêu chuẩn đó!

NSND Doãn Hoàng Giang thắp hương
Lễ 100 ngày NVK Lộng Chương qua đời

Vấn đề ông đặt ra trong Quẫn đã trở thành thiết thân với những con người thời đó, nó được mô tả bằng bút pháp rất sâu sắc và nghệ thuật viết rất cao cường. Chính vì thế mà tác phẩm đó đã ghi được dấu ấn đặc biệt. Đến bây giờ tôi có thể nói, không có một vở diễn nào sánh được! Mặc dầu tôi cũng có những vở diễn “ghê gớm” như: Hà Mi của tôi, Nhân danh công lý… nhưng vẫn phải nói rằng, chưa vở nào bước qua được sự tác động xã hội mạnh mẽ như Quẫn, mà Nghệ sĩ Lộng Chương đã làm cho sân khấu Việt Nam!

(*) Trích trong Phim “Trên mọi nẻo kịch trường”, Đài PT-TH Hà Nội sản xuất năm 2004; Sách “Lộng Chương trong trái tim bè bạn”, Nxb Hội Nhà văn, 2013.