Một cảnh - Dân
ca
Nhân
vật
Chị Mơ - 18 tuổi, lái đò;
Anh Ban - 20 tuổi, trai làng;
Anh Sự - chạc tuổi Ban;
Cụ Đôi - ngoài 50 tuổi.
Cảnh: Một vùng mới giải phóng. Đồng ruộng cỏ mọc
bạt ngàn.
Bên trái sân khấu là đường xuống
sông; bờ đê có mấy lớp dây thép gai còn nhằng nhịt. Phía trong, bên phải sân
khấu là nơi địch đóng bốt trước kia, nhân dân địa phương đang phá bốt.
MỞ MÀN
(Sân khấu trống. Một giọng ví ở dưới
sông đưa vào)
Xa
gần cỏ mọc xanh rì,
Ruộng
đồng bỏ hóa hỏi vì tại đâu?
Giặc
Tây tội chất ngập đầu,
Xóm
làng nó phá, hoa mầu nó thiêu.
Gió
đưa vơ vất mây chiều,
Lũy
tre ngõ cũ sáo diều vắng tanh.
Tám
năm một quyết đấu tranh
Cụ Hồ
mang lại hòa bình cho dân.
Quê
hương dồn dập tiếng chân
Ta về
dựng một mùa xuân lâu dài.
(Tiếng cuốc, tiếng búa chan chát bên
trong phía phải sân khấu. Một giọng hò vút theo)
Ơ…
thằng Tây cướp của dỡ nhà
Đem
xây đồn bốt tưởng là tác oai.
Hòa
bình nay lập lại rồi,
Mạnh
lên tay búa ta thời… phá bốt chúng đi…
Dô hò
là hò dô ta…
(Ban xuất hiện)
Ban: (Quần áo chỉnh tề, sơ mi trắng, quần kaki;
hối hả từ phía phải ra,
quay lại vẫy rối rít).
Trống
quân Nhanh
lên Sự ơi,
Đò ngang kịp
chuyến may thời làm sao!
(Tiếng
Sự bên trong sân khấu)
Trống
quân Khoan
tí đã nào!
Đường đi lấp lối lại rào thép gai…
Ban: (Nóng nảy) Lối ấy đường dài
Tắt ngang bờ cỏ ông ơi cho gần.
(Tiếng
Sự) Ối chào! Tôi chả có gan
Vướng mìn
của giặc chết oan ai đền?
Ban:
(Cau có) Trời ơi, thì rảo chân lên,
Tám năm
kháng chiến, còn sợ mìn của Tây?
Sự:
(Ra đến bên Ban,
cười xòa) Đây,
tôi đây…
Ban: (Hơi bẳn) Nói chứ cậu lẩm cẩm thật đấy.
Anh em du kích đã gỡ cả mìn ngay sau khi Tây rút bốt, còn gì nữa mà sợ!
Sự: Thì
cứ cẩn thận một tí có thừa đâu… (Bỗng bấm
Ban) Kìa!...
(Mơ
ở phía trái đi ra, dựng cái sào vào gốc cây, sửa lại khăn, dải lưng xanh bay
theo chiều gió)
Mơ:
(Tươi như hoa) Chào
hai anh.
Ban: (Quay lại ngẩn người) Vâng, chào… chị ạ…
Sự:
(Nhanh nhẩu) Chào
chị, chị cho chúng tôi sang đò với.
Mơ: (Cười nhìn hai người, hát).
Sa
mạc Đi đâu mà vội
mà vàng
Mà
đâm vào bụi, mà quàng phải dây… thép gai.
Ban: (Bấm Sự ra bên) Rõ ỡm ờ quá… Hình như chị ấy trêu chúng
mình.
Sự: Chị
ấy hỏi chúng mình đi đâu mà lại bảo là trêu. Để tôi… (Tiến lại Mơ)
Hành
văn Một đôi lời, một đôi lời
Nhắn
chị lái đò ơi!
Vì việc gấp, chị giúp
chúng tôi,
Cho sang kẻo muộn…
Mơ:
(Tiếp) Cùng
một chuyến, để tiện một đò
Chịu
khó đứng chờ, vội chi mà vội.
Sự:
(Đến gần Mơ) Chị
ạ, chúng tôi có việc vội lắm, chị làm ơn cho đi ngay.
Sa
mạc Qua sông phải
lụy đến đò
Chị ơi đề nghị chị cho
sang liền.
Ban: (Tiếp) Nếu cần xin trả gấp tiền…
Mơ:
(Chặn lại) Một
lời là quí, đồng tiền xá chi
Có
điều muốn hỏi vân vi,
Rằng
hai anh bận việc chi cho tường.
Đi
đâu cho biết rõ ràng
Thật
cần tôi sẽ chở sang tức thời.
Ban: (Nhìn Sự nhìn Mơ khó chịu) Ơ hay! Chúng
tôi đi có việc của chúng tôi. Mà chúng tôi có giấy tờ hẳn hoi. Nếu chị là dân
quân kiểm soát thì chị cứ hỏi thẳng, chúng tôi xuất trình giấy tờ chứ lại…
Sự: (Gạt Ban)
Trống
quân Đừng nóng cậu ơi,
Hãy
khoan đừng nóng cậu ơi.
Đáp lời xin
để phần tôi… việc này.
(Quay
sang Mơ)
… Cùng địa phương đây,
Chúng ta cùng địa phương đây,
Lạ gì mà phải dắt dây ỡm ờ!
Quê
nhà giải phóng tính ra,
Ba
tuần trăng lẻ chúng ta vui mừng.
Hôm nao đại hội tưng bừng,
Chúng
ta cùng dự biểu tình trên xã thôi.
Chị Mơ, đâu phải xa xôi,
Người
bên làng Đám, đúng rồi chị Mơ…
Ban: (Kéo áo Sự) Cậu dài dòng văn tự thế, nói
toạc móng heo ra là chúng tôi đi ra tỉnh chơi… Chị ấy chở đò lấy tiền… có lý
gì…
(Bên
trong bỗng có tiếng hát ví von nổi lên)
Hỡi
ai đi ngược về xuôi
Dừng chân đứng lại cho tôi nhắn cùng
Vì Tây cỏ
mọc ngập đồng,
Bây giờ ta phải ra công phục hồi
Phá hoang
chẳng tiếc mồ hôi
Hòa bình kiến thiết một lời quyết
tâm!
(Có
tiếng gọi)
Chị Mơ ơi! Chưa có khách sang đò, chị hãy lại góp sức với chúng tôi một tí nào…
Mơ:
(Tiến lại phía
phải sân khấu, nói vọng vào)
Bá để cháu buộc lại cái dây thuyền
một tí đã nhá!
(Đi nhanh vào phía trái khuất sau
sân khấu, một loáng trở ra, nói với Ban và Sự)
Hai
anh chắc cũng đi chơi không vội, để chờ thêm mấy người nữa cho tiện chuyến, tôi
sẽ chở ngay. (Đi vào)
Ban: (Cau có nhìn theo) Bắt chẹt mình thật…
Chả lẽ lại bơi qua cho biết tay!
Sự:
Thôi
cậu ơi, làm gì mà nóng tính thế (Ngồi
xuống).
Sa
mạc Đường đi cách bến ngăn sông
Qua đò chả lẽ lại không lụy đò.
Cô
này lại đúng cô Mơ
Du kích làng Đám, bây giờ gặp đây.
Ban: (Nhìn Sự)
Trống
quân Tay không cướp súng của Tây
Đột nhập đồn giặc, cô
này phải không?
Sự:
(Tiếp) Đúng rồi!... Nên
muốn sang sông
Liệu lời ta nói nếu không thì… về!
Ban: (Ngồi ưu tư) Về thế nào được. Tám chín
năm không được biết mặt mũi cái thành phố, bây giờ nó thế nào. Mà cũng phải ra
đấy xem tình hình làm ăn buôn bán ra sao.
Sự: Để
mình thử nói xem. (Tiến về phía phải, hát
vọng vào)
Lý
giao duyên Việc chúng tôi, một lời đã tỏ
Khẩn vô cùng, khẩn vô cùng,… chị chở giúp cho.
Ới tình tình
ơi, ới tình tình ơi,
Việc rất
cần, chị chở giúp cho!
(Tiếng
Mơ bên trong vọng ra)
Lý
giao duyên Muốn sang ngay, câu này muốn hỏi,
Vội
qua đò, vội qua đò, có phải đi chơi?
Ới rằng rằng
ơi, ới rằng rằng ơi!
Vội qua đò, có phải đi chơi?
(Sự
quay lại nhìn Ban)
Ban:
(Uất ức, hát chõ
vào)
Lý
giao duyên Việc
chúng tôi, đi chơi chăng chớ
Hỏi
chị rằng, hỏi chị rằng, can cớ đến ai?
Ới rằng rằng
ơi, ới rằng rằng ơi,
Hỏi chị rằng, can cớ đến ai?
(Tiếng
Mơ bên trong véo von)
Sa
mạc Người cùng một xã anh ơi,
Có
quen nên mới có lời hỏi han.
Điều hơn lẽ thiệt rõ
ràng,
Chúng
ta cứ nói dịu dàng là hơn!
Sự:
(Đến gần Ban) Cậu
đến là nóng tính…
(Sa
mạc Lời nói chẳng mất tiền mua
Liệu
lời mà nói cho vừa lòng nhau.
Ban: (Nguẩy người ngồi xuống) Đấy cậu liệu
lời mà nói xem nào... Cứ như thánh phán!
Sự: (Cũng ngồi xuống) Thì ngồi chờ một tí đã
chết ai.
(Tiếng
Mơ bên trong véo von)
Hát
ví Quê nhà đẹp dải đường đê
Ruộng vang tiếng hát người về phá hoang.
Ai sang đò
sớm thì sang,
Bên sông bãi cũ cỏ hoang còn dày
Còn đồn, còn
lũy giặc Tây
Phá đi cho rộng đường cày thong dong…
(Tiếng
người khác) Lại đây cơ mà chị Mơ ơi, gỡ búi này là kéo được cả
mấy cái rào đằng ấy… Khéo… Khéo gai dây thép nó đâm vào chân đấy.
Ban: Ý
câu hát của chị ấy vừa rồi, ra cái điều chỉ chở những người đi phá bốt, phá
hoang thôi đấy.
Sự:
Chị
ấy lại định tuyên truyền nhau chứ gì? Phải bình tĩnh mới được cậu ạ.
(Tiếng
bên trong)
Chị Mơ khiêng với bá cái đống này ra bờ sông cho quang, để lấy chỗ gỡ đoạn
tiếp.
(Tiếng
Mơ)
Vâng ạ!
(Mơ
và cụ Đôi khiêng một cuộn dây thép gai nặng, từ phải đi ra sân khấu, khuất vào
phía trái. Ban và Sự nhìn theo. Một lát, Mơ ở trái ra)
Sự:
(Đứng lên)
Trống
quân Phải
chăng nguyên tắc chị ơi!
Đò đây không chở những
người… những người đi… không?
Mơ:
(Đứng lại, cười)
Trống
quân Hôm
nay tôi được phân công
Chở đò đưa khách sang sông bên này.
Đồng bào mọi ngả qua đây
Cứ vừa một chuyến đò đầy thì sang…
Sự: Chúng tôi việc vội qua sông
Mà chờ cho chuyến đò đông thì thật rầy…
(Tiếng
người bên trong) Cánh này cỏ khô rồi, đốt đi thôi.
(Một
tiếng khác) Đốt nhá!
(Lửa
bốc bên trong. Tiếng reo vui. Một điệu hò vút lên)
Sức người
cùng sức lửa hồng
Cỏ hoang thiêu trụi cho ruộng đồng thêm xanh.
Dô hò là hò
dô ta…
Mơ: (Chạy vào phía phải hò theo)
(Ban
và Sự ngẩn người nhìn theo)
Cụ
Đôi:
(Ở phía trái ra, tay xách đòn ống)
Hai anh chờ sang đò à?
Sự: Vâng ạ.
Cụ
Đôi:
Hai anh người ở đâu ta đấy?
Sự:
Thưa, chúng con ở bên Vĩnh.
Cụ
Đôi:
À, bên Vĩnh à? Cùng xã nhà cả nhỉ. Thế nào, bên ta đã phá được bao nhiêu mẫu
ruộng hoang rồi?
Sự: (Nhìn Ban ấp úng) Thưa cụ, cũng kha khá.
Cụ
Đôi: (Phấn
khởi)
Nhờ ơn cụ Hồ, ơn Chính phủ, nay hòa bình rồi, dân làng về đông đủ, công việc
đồng áng bây giờ có tổ đổi công thật vui vẻ. Bốt Tây nó xây dầy thế mà cứ phá
băng băng…
Trống
quân Từ
ngày giải phóng quê ta
Người gần hớn hở, người xa vui mừng.
Bến xưa trở
lại tưng bừng
Ruộng
xưa cỏ mọc như rừng rẫy hoang.
(Tiếng
Mơ vọng ra) Bá Đôi à, còn mấy cuộn này có khênh nốt ra bến không
bá?
Cụ
Đôi:
(Quay vào) Có đấy cháu ạ. (Tong tả đi vào phía phải sân khấu)
(Ban
và Sự nhìn nhau)
Sự: Hay
ta quay về đi!
Ban: Đừng
vớ vẩn. Thu xếp mãi mới đi được. Về để lăn ra ruộng cỏ ấy à?
(Tiếng
hát ví bên trong vẳng ra)
Hỡi anh áo
trắng quần dài
Dáng
đi thất thểu như người quê ta.
Anh ơi xin
hãy nhẩn nha
Xuống đây phát cỏ, chúng ta cùng
làm.
Bao nhiêu
mẫu ruộng đồng làng
Giặc Tây đóng bót, bỏ hoang lâu rồi
Hòa bình
kiến thiết đi thôi
Cho
lúa lại đẹp, tiếng cười lại cao.
(Sự
nhìn Ban. Mơ và cụ Đôi lại khiêng cuộn dây thép gai qua sân khấu, đi vào ngay
phía trái)
Ban:
(Bực mình vùng
đứng dậy)
Ra bến xem có cái chài nào nhờ chở qua vậy, cậu ạ.
(Ban
vừa định bước vào thì Mơ ra)
Mơ:
(Vui vẻ) Các
anh chờ đã lâu rồi
Trống
quân Bây
giờ có một vài lời xin thưa
Rằng ta con
cháu bác Hồ
Đã xung
phong diệt giặc, thì bây giờ vẫn xung phong
Sa
mạc Hòa bình chưa phải đã xong
Hòa bình xây dựng non sông nước nhà
Sản xuất,
đánh giặc đã qua
Khôi
phục kinh tế việc ta lúc này.
Ban: (Khó chịu)
Trống
quân Tám năm dưới ách thằng Tây
Hòa bình mới đến đã xây dựng gì.
Xóm làng tan nát còn chi
Ruộng
hoang cỏ mọc rậm rì khắp nơi
Lấy
gì kiến thiết chị ơi
Cây
tre chẻ lạt cũng thời sạch không!
Mơ:
(Cười) Nghe lời lòng
lại hỏi lòng
Dân ta đánh giặc lập công thế nào?
Tay không
khánh chiến ngày đầu
Lấy đâu súng
lớn, lấy đâu binh hùng
Mà sao núi
lở thành long
Mà
sao ta vẫn tấn công được thù
Hòa bình nay
nở muôn hoa
Vì dân đoàn kết, vì ta một lòng.
Dù cho trăm
khó nghìn khăn
Bác Hồ đã dạy: Quyết tâm phải thành!
Sự:
Trống
quân Chị ơi, tôi nói thực tình
Từ
ngày trở lại quê mình đến nay
Thật mừng vì hết giặc Tây
Nhưng buồn
trông cảnh mà cay đắng lòng.
Đâu
còn rặng vải ven sông
Xóm
làng thành bãi, đường không lối vào
Quạnh hưu
dăm chiếc lều xiêu
Lũy
tre cò đậu năm nao chẳng còn
Ruộng đồng ngày trước xanh rờn
Bây
giờ cỏ mọc bạt ngàn hoang vu.
Tản cư kháng
chiến trở về
Trông vời
cảnh ấy hết nghề làm ăn!
Mơ:
(Thiết tha)
Lo xa thì
phải tính gần
Phục hồi sản xuất thật cần là đây
Ruộng ta trở
lại ta cày
Làng ta trở lại dựng ngày vui tươi.
Bởi ta nay
đã đổi đời
Vinh quang
này lúc sáng ngời sức ta
Ghé vai kiến
thiết nước nhà
Xung
phong mở lối mới là thanh niên.
(Tiếng
bên trong)
Bao nhiêu
mẫu ruộng đồng liền
Nông dân tay
cuốc tay liềm phá sạch cỏ hoang
Bốt giặc
chặn lối vào làng
Ra tay phá trụi mở đường ta đi
Dô hò là hò
dô ta!...
Mơ: Xã nhà ở dọc ven đê
Ruộng màu
đất bãi tha hồ tăng gia
Các anh nên
trở lại nhà
Cùng thôn
cùng xóm tham gia cấy cày.
Sự: Chị ơi
ruộng cỏ mọc đầy
Phá được mảnh này, mảnh khác lại xanh!
Chuột
đàn từng lũ như tinh
Phá
màu, phá lúa công trình ra sao?
Đã
nhiều suy tính thấp cao
Nghề
nông đành bỏ để đi vào nghề buôn!
Ban: Thị thành phố xá vui
hơn
Ra tỉnh đời
sống chắc còn dễ xoay!
Mơ: Chúng ta
vốn nghiệp dân cày
Nước ta căn bản nghề này
canh nông
Dân
ta sống bởi ruộng đồng
Khắp nơi
nam bắc tây đông đón chờ
Lúa
từ bốn hướng đồng quê
Lúa đi tiếp sức, lúa về kho lương
Lúa
về dựng lại phố phường
Lúa
vào nhà máy công trường bao la
Lúa
là sức sống dân ta
Lúa là sức mạnh giữ hòa
bình chung
Đáp
tình tha thiết chờ mong
Chúng ta
tát bể lấp sông chẳng từ!
(Tiếng
bên trong) Cỏ dù cao, tay dao ta phạt
Đồn giặc xây
dù chắc cũng tung Kết đoàn góp sức góp công
Làm sao xứng
đáng cháu con cụ Hồ.
(Tiếng
gọi bên trong) Các đồng chí thanh niên ơi… lại cả đây… lại cả đây!…
(Tiếng
nhiều người đáp) Có!… Có tôi!… Có tôi!…
Mơ:
(Quay vào trong) Cái
gì thế nhỉ? (Tiến về phía phải, nhìn vào
trong)
(Tiếng
bên trong)
Cái dầm sắt to thế này phải nhiều người nữa kia… Nào, lại cả đây!
Cụ
Đôi:
(Đon đả, ở phía trái ra, tay vẫn cầm cái
đòn ống) Cái gì thế cháu Mơ?
Mơ:
(Quay lại) Anh
chị em đang kéo đổ cái nóc công sự xuống đấy bác ạ.
(Tiếng
nhiều người dô ta ở bên trong)
Nào
dô ta này…
Kết
đoàn xẻ núi ngăn sông…
Tiến
lên tỏ sức nhà nông chúng mình!
Này
dô ta…
(Có
tiếng nói to) Chưa nhúc nhích tí nào cả!
Mơ: (Chạy xô vào trong, nói to) Sà beng đâu,
thúc mạnh vào cạnh sườn nó kia… Lay cho long ra đã… Nào bắt tay vào… Cố lên!...
(Tiếng
Mơ hò dô) Dô ta nào mạnh tay lên,
Đầu tàu là sức thanh niên chúng
mình!
(Cụ
Đôi đứng nhìn vào phía trong theo dõi, cũng mắm môi mắm lợi ấn cái đòn sóc
xuống đất, dáng điệu của người đang bẩy một vật nặng. Sự tò mò, tiến lại phía
sau cụ Đôi, cũng nhìn vào. Bị công việc bên trong lôi cuốn, Sự cũng nắm tay
nghiêng vai)
(Tiếng
bên trong)
Này dô… này dô… này dô… A nhúc nhích rồi, anh em ơi… Hoan hô!…
Cụ
Đôi: Hoan
hô!…
Sự: (Đột nhiên) Hoan hô!…
Cụ
Đôi: (Quay lại thấy
Sự)
Kìa thanh niên, đến tham gia đi chứ…
Sự: Con…
con…
Cụ
Đôi:
Tinh thần tập thể… thanh niên phải xung phong! Nhanh lên! (Kéo Sự cùng vào)
(Bên
trong) Nào
cố lên. Tí nữa thôi!
(Tiếng
dô hò)
Thằng Tây, dô ta này. Mày tưởng mày tài, dô ta này.
Chúng ta đoàn kết, dô
ta... Phá bốt mày ra gio!... Dô ta… A, chuyển rồi!...
Ban: (Từ nãy vẫn đứng một chỗ, nghiêng nghiêng
nhìn vào trong, lúc này băn khoăn tiến ra giữa sân khấu)
Sa mạc Tập
đoàn làm thật là vui
Sức
nào thắng nổi sức người quyết tâm!
Sự: (Ở phía phải chạy ra, quần áo xắn gọn gàng)
Trống
quân
Thôi
đừng ra tỉnh Ban ơi,
Ra ruộng
cùng với mọi người góp công.
Trông kìa
đông thật là đông
Sức
này sức mạnh vô cùng gớm ghê.
Quê ta, ta đã trở về
Ruộng hoang quyết phá chẳng nề công
lao.
Khó khăn đã
có đồng bào
Ban: (Nhìn vào, tươi nét mặt, cướp lời)
Đổi công,
góp sức thì khó thế nào cũng phải xong!
Sự:
Phải, phải… Thôi ta về, rồi ra ruộng…
Ban: (Xắn tay áo) Ta ra ruộng nào! (Định
kéo nhau vào)
(Tiếng
Mơ từ bên trong vút lên. Sự giữ Ban lại, chỉ tay ra hiệu nghe)
Hát
ví Đôi ta dù ở cách sông
Nhưng
tình vẫn thắm như bông lúa vàng
Có sang đò sớm thì sang
Cùng
em rẫy cỏ phá hoang cấy cày!…
(Sự nhìn Ban cười thú vị)
MÀN
HẠ
1954
RA TỈNH HAY RA RUỘNG
Một cảnh - Dân
ca
Nhân
vật
Chị Mơ - 18 tuổi, lái đò;
Anh Ban - 20 tuổi, trai làng;
Anh Sự - chạc tuổi Ban;
Cụ Đôi - ngoài 50 tuổi.
Cảnh: Một vùng mới giải phóng. Đồng ruộng cỏ mọc
bạt ngàn.
Bên trái sân khấu là đường xuống
sông; bờ đê có mấy lớp dây thép gai còn nhằng nhịt. Phía trong, bên phải sân
khấu là nơi địch đóng bốt trước kia, nhân dân địa phương đang phá bốt.
MỞ MÀN
(Sân khấu trống. Một giọng ví ở dưới
sông đưa vào)
Xa
gần cỏ mọc xanh rì,
Ruộng
đồng bỏ hóa hỏi vì tại đâu?
Giặc
Tây tội chất ngập đầu,
Xóm
làng nó phá, hoa mầu nó thiêu.
Gió
đưa vơ vất mây chiều,
Lũy
tre ngõ cũ sáo diều vắng tanh.
Tám
năm một quyết đấu tranh
Cụ Hồ
mang lại hòa bình cho dân.
Quê
hương dồn dập tiếng chân
Ta về
dựng một mùa xuân lâu dài.
(Tiếng cuốc, tiếng búa chan chát bên
trong phía phải sân khấu. Một giọng hò vút theo)
Ơ…
thằng Tây cướp của dỡ nhà
Đem
xây đồn bốt tưởng là tác oai.
Hòa
bình nay lập lại rồi,
Mạnh
lên tay búa ta thời… phá bốt chúng đi…
Dô hò
là hò dô ta…
(Ban xuất hiện)
Ban: (Quần áo chỉnh tề, sơ mi trắng, quần kaki;
hối hả từ phía phải ra,
quay lại vẫy rối rít).
Trống
quân Nhanh
lên Sự ơi,
Đò ngang kịp
chuyến may thời làm sao!
(Tiếng
Sự bên trong sân khấu)
Trống
quân Khoan
tí đã nào!
Đường đi lấp lối lại rào thép gai…
Ban: (Nóng nảy) Lối ấy đường dài
Tắt ngang bờ cỏ ông ơi cho gần.
(Tiếng
Sự) Ối chào! Tôi chả có gan
Vướng mìn
của giặc chết oan ai đền?
Ban:
(Cau có) Trời ơi, thì rảo chân lên,
Tám năm
kháng chiến, còn sợ mìn của Tây?
Sự:
(Ra đến bên Ban,
cười xòa) Đây,
tôi đây…
Ban: (Hơi bẳn) Nói chứ cậu lẩm cẩm thật đấy.
Anh em du kích đã gỡ cả mìn ngay sau khi Tây rút bốt, còn gì nữa mà sợ!
Sự: Thì
cứ cẩn thận một tí có thừa đâu… (Bỗng bấm
Ban) Kìa!...
(Mơ
ở phía trái đi ra, dựng cái sào vào gốc cây, sửa lại khăn, dải lưng xanh bay
theo chiều gió)
Mơ:
(Tươi như hoa) Chào
hai anh.
Ban: (Quay lại ngẩn người) Vâng, chào… chị ạ…
Sự:
(Nhanh nhẩu) Chào
chị, chị cho chúng tôi sang đò với.
Mơ: (Cười nhìn hai người, hát).
Sa
mạc Đi đâu mà vội
mà vàng
Mà
đâm vào bụi, mà quàng phải dây… thép gai.
Ban: (Bấm Sự ra bên) Rõ ỡm ờ quá… Hình như chị ấy trêu chúng
mình.
Sự: Chị
ấy hỏi chúng mình đi đâu mà lại bảo là trêu. Để tôi… (Tiến lại Mơ)
Hành
văn Một đôi lời, một đôi lời
Nhắn
chị lái đò ơi!
Vì việc gấp, chị giúp
chúng tôi,
Cho sang kẻo muộn…
Mơ:
(Tiếp) Cùng
một chuyến, để tiện một đò
Chịu
khó đứng chờ, vội chi mà vội.
Sự:
(Đến gần Mơ) Chị
ạ, chúng tôi có việc vội lắm, chị làm ơn cho đi ngay.
Sa
mạc Qua sông phải
lụy đến đò
Chị ơi đề nghị chị cho
sang liền.
Ban: (Tiếp) Nếu cần xin trả gấp tiền…
Mơ:
(Chặn lại) Một
lời là quí, đồng tiền xá chi
Có
điều muốn hỏi vân vi,
Rằng
hai anh bận việc chi cho tường.
Đi
đâu cho biết rõ ràng
Thật
cần tôi sẽ chở sang tức thời.
Ban: (Nhìn Sự nhìn Mơ khó chịu) Ơ hay! Chúng
tôi đi có việc của chúng tôi. Mà chúng tôi có giấy tờ hẳn hoi. Nếu chị là dân
quân kiểm soát thì chị cứ hỏi thẳng, chúng tôi xuất trình giấy tờ chứ lại…
Sự: (Gạt Ban)
Trống
quân Đừng nóng cậu ơi,
Hãy
khoan đừng nóng cậu ơi.
Đáp lời xin
để phần tôi… việc này.
(Quay
sang Mơ)
… Cùng địa phương đây,
Chúng ta cùng địa phương đây,
Lạ gì mà phải dắt dây ỡm ờ!
Quê
nhà giải phóng tính ra,
Ba
tuần trăng lẻ chúng ta vui mừng.
Hôm nao đại hội tưng bừng,
Chúng
ta cùng dự biểu tình trên xã thôi.
Chị Mơ, đâu phải xa xôi,
Người
bên làng Đám, đúng rồi chị Mơ…
Ban: (Kéo áo Sự) Cậu dài dòng văn tự thế, nói
toạc móng heo ra là chúng tôi đi ra tỉnh chơi… Chị ấy chở đò lấy tiền… có lý
gì…
(Bên
trong bỗng có tiếng hát ví von nổi lên)
Hỡi
ai đi ngược về xuôi
Dừng chân đứng lại cho tôi nhắn cùng
Vì Tây cỏ
mọc ngập đồng,
Bây giờ ta phải ra công phục hồi
Phá hoang
chẳng tiếc mồ hôi
Hòa bình kiến thiết một lời quyết
tâm!
(Có
tiếng gọi)
Chị Mơ ơi! Chưa có khách sang đò, chị hãy lại góp sức với chúng tôi một tí nào…
Mơ:
(Tiến lại phía
phải sân khấu, nói vọng vào)
Bá để cháu buộc lại cái dây thuyền
một tí đã nhá!
(Đi nhanh vào phía trái khuất sau
sân khấu, một loáng trở ra, nói với Ban và Sự)
Hai
anh chắc cũng đi chơi không vội, để chờ thêm mấy người nữa cho tiện chuyến, tôi
sẽ chở ngay. (Đi vào)
Ban: (Cau có nhìn theo) Bắt chẹt mình thật…
Chả lẽ lại bơi qua cho biết tay!
Sự:
Thôi
cậu ơi, làm gì mà nóng tính thế (Ngồi
xuống).
Sa
mạc Đường đi cách bến ngăn sông
Qua đò chả lẽ lại không lụy đò.
Cô
này lại đúng cô Mơ
Du kích làng Đám, bây giờ gặp đây.
Ban: (Nhìn Sự)
Trống
quân Tay không cướp súng của Tây
Đột nhập đồn giặc, cô
này phải không?
Sự:
(Tiếp) Đúng rồi!... Nên
muốn sang sông
Liệu lời ta nói nếu không thì… về!
Ban: (Ngồi ưu tư) Về thế nào được. Tám chín
năm không được biết mặt mũi cái thành phố, bây giờ nó thế nào. Mà cũng phải ra
đấy xem tình hình làm ăn buôn bán ra sao.
Sự: Để
mình thử nói xem. (Tiến về phía phải, hát
vọng vào)
Lý
giao duyên Việc chúng tôi, một lời đã tỏ
Khẩn vô cùng, khẩn vô cùng,… chị chở giúp cho.
Ới tình tình
ơi, ới tình tình ơi,
Việc rất
cần, chị chở giúp cho!
(Tiếng
Mơ bên trong vọng ra)
Lý
giao duyên Muốn sang ngay, câu này muốn hỏi,
Vội
qua đò, vội qua đò, có phải đi chơi?
Ới rằng rằng
ơi, ới rằng rằng ơi!
Vội qua đò, có phải đi chơi?
(Sự
quay lại nhìn Ban)
Ban:
(Uất ức, hát chõ
vào)
Lý
giao duyên Việc
chúng tôi, đi chơi chăng chớ
Hỏi
chị rằng, hỏi chị rằng, can cớ đến ai?
Ới rằng rằng
ơi, ới rằng rằng ơi,
Hỏi chị rằng, can cớ đến ai?
(Tiếng
Mơ bên trong véo von)
Sa
mạc Người cùng một xã anh ơi,
Có
quen nên mới có lời hỏi han.
Điều hơn lẽ thiệt rõ
ràng,
Chúng
ta cứ nói dịu dàng là hơn!
Sự:
(Đến gần Ban) Cậu
đến là nóng tính…
(Sa
mạc Lời nói chẳng mất tiền mua
Liệu
lời mà nói cho vừa lòng nhau.
Ban: (Nguẩy người ngồi xuống) Đấy cậu liệu
lời mà nói xem nào... Cứ như thánh phán!
Sự: (Cũng ngồi xuống) Thì ngồi chờ một tí đã
chết ai.
(Tiếng
Mơ bên trong véo von)
Hát
ví Quê nhà đẹp dải đường đê
Ruộng vang tiếng hát người về phá hoang.
Ai sang đò
sớm thì sang,
Bên sông bãi cũ cỏ hoang còn dày
Còn đồn, còn
lũy giặc Tây
Phá đi cho rộng đường cày thong dong…
(Tiếng
người khác) Lại đây cơ mà chị Mơ ơi, gỡ búi này là kéo được cả
mấy cái rào đằng ấy… Khéo… Khéo gai dây thép nó đâm vào chân đấy.
Ban: Ý
câu hát của chị ấy vừa rồi, ra cái điều chỉ chở những người đi phá bốt, phá
hoang thôi đấy.
Sự:
Chị
ấy lại định tuyên truyền nhau chứ gì? Phải bình tĩnh mới được cậu ạ.
(Tiếng
bên trong)
Chị Mơ khiêng với bá cái đống này ra bờ sông cho quang, để lấy chỗ gỡ đoạn
tiếp.
(Tiếng
Mơ)
Vâng ạ!
(Mơ
và cụ Đôi khiêng một cuộn dây thép gai nặng, từ phải đi ra sân khấu, khuất vào
phía trái. Ban và Sự nhìn theo. Một lát, Mơ ở trái ra)
Sự:
(Đứng lên)
Trống
quân Phải
chăng nguyên tắc chị ơi!
Đò đây không chở những
người… những người đi… không?
Mơ:
(Đứng lại, cười)
Trống
quân Hôm
nay tôi được phân công
Chở đò đưa khách sang sông bên này.
Đồng bào mọi ngả qua đây
Cứ vừa một chuyến đò đầy thì sang…
Sự: Chúng tôi việc vội qua sông
Mà chờ cho chuyến đò đông thì thật rầy…
(Tiếng
người bên trong) Cánh này cỏ khô rồi, đốt đi thôi.
(Một
tiếng khác) Đốt nhá!
(Lửa
bốc bên trong. Tiếng reo vui. Một điệu hò vút lên)
Sức người
cùng sức lửa hồng
Cỏ hoang thiêu trụi cho ruộng đồng thêm xanh.
Dô hò là hò
dô ta…
Mơ: (Chạy vào phía phải hò theo)
(Ban
và Sự ngẩn người nhìn theo)
Cụ
Đôi:
(Ở phía trái ra, tay xách đòn ống)
Hai anh chờ sang đò à?
Sự: Vâng ạ.
Cụ
Đôi:
Hai anh người ở đâu ta đấy?
Sự:
Thưa, chúng con ở bên Vĩnh.
Cụ
Đôi:
À, bên Vĩnh à? Cùng xã nhà cả nhỉ. Thế nào, bên ta đã phá được bao nhiêu mẫu
ruộng hoang rồi?
Sự: (Nhìn Ban ấp úng) Thưa cụ, cũng kha khá.
Cụ
Đôi: (Phấn
khởi)
Nhờ ơn cụ Hồ, ơn Chính phủ, nay hòa bình rồi, dân làng về đông đủ, công việc
đồng áng bây giờ có tổ đổi công thật vui vẻ. Bốt Tây nó xây dầy thế mà cứ phá
băng băng…
Trống
quân Từ
ngày giải phóng quê ta
Người gần hớn hở, người xa vui mừng.
Bến xưa trở
lại tưng bừng
Ruộng
xưa cỏ mọc như rừng rẫy hoang.
(Tiếng
Mơ vọng ra) Bá Đôi à, còn mấy cuộn này có khênh nốt ra bến không
bá?
Cụ
Đôi:
(Quay vào) Có đấy cháu ạ. (Tong tả đi vào phía phải sân khấu)
(Ban
và Sự nhìn nhau)
Sự: Hay
ta quay về đi!
Ban: Đừng
vớ vẩn. Thu xếp mãi mới đi được. Về để lăn ra ruộng cỏ ấy à?
(Tiếng
hát ví bên trong vẳng ra)
Hỡi anh áo
trắng quần dài
Dáng
đi thất thểu như người quê ta.
Anh ơi xin
hãy nhẩn nha
Xuống đây phát cỏ, chúng ta cùng
làm.
Bao nhiêu
mẫu ruộng đồng làng
Giặc Tây đóng bót, bỏ hoang lâu rồi
Hòa bình
kiến thiết đi thôi
Cho
lúa lại đẹp, tiếng cười lại cao.
(Sự
nhìn Ban. Mơ và cụ Đôi lại khiêng cuộn dây thép gai qua sân khấu, đi vào ngay
phía trái)
Ban:
(Bực mình vùng
đứng dậy)
Ra bến xem có cái chài nào nhờ chở qua vậy, cậu ạ.
(Ban
vừa định bước vào thì Mơ ra)
Mơ:
(Vui vẻ) Các
anh chờ đã lâu rồi
Trống
quân Bây
giờ có một vài lời xin thưa
Rằng ta con
cháu bác Hồ
Đã xung
phong diệt giặc, thì bây giờ vẫn xung phong
Sa
mạc Hòa bình chưa phải đã xong
Hòa bình xây dựng non sông nước nhà
Sản xuất,
đánh giặc đã qua
Khôi
phục kinh tế việc ta lúc này.
Ban: (Khó chịu)
Trống
quân Tám năm dưới ách thằng Tây
Hòa bình mới đến đã xây dựng gì.
Xóm làng tan nát còn chi
Ruộng
hoang cỏ mọc rậm rì khắp nơi
Lấy
gì kiến thiết chị ơi
Cây
tre chẻ lạt cũng thời sạch không!
Mơ:
(Cười) Nghe lời lòng
lại hỏi lòng
Dân ta đánh giặc lập công thế nào?
Tay không
khánh chiến ngày đầu
Lấy đâu súng
lớn, lấy đâu binh hùng
Mà sao núi
lở thành long
Mà
sao ta vẫn tấn công được thù
Hòa bình nay
nở muôn hoa
Vì dân đoàn kết, vì ta một lòng.
Dù cho trăm
khó nghìn khăn
Bác Hồ đã dạy: Quyết tâm phải thành!
Sự:
Trống
quân Chị ơi, tôi nói thực tình
Từ
ngày trở lại quê mình đến nay
Thật mừng vì hết giặc Tây
Nhưng buồn
trông cảnh mà cay đắng lòng.
Đâu
còn rặng vải ven sông
Xóm
làng thành bãi, đường không lối vào
Quạnh hưu
dăm chiếc lều xiêu
Lũy
tre cò đậu năm nao chẳng còn
Ruộng đồng ngày trước xanh rờn
Bây
giờ cỏ mọc bạt ngàn hoang vu.
Tản cư kháng
chiến trở về
Trông vời
cảnh ấy hết nghề làm ăn!
Mơ:
(Thiết tha)
Lo xa thì
phải tính gần
Phục hồi sản xuất thật cần là đây
Ruộng ta trở
lại ta cày
Làng ta trở lại dựng ngày vui tươi.
Bởi ta nay
đã đổi đời
Vinh quang
này lúc sáng ngời sức ta
Ghé vai kiến
thiết nước nhà
Xung
phong mở lối mới là thanh niên.
(Tiếng
bên trong)
Bao nhiêu
mẫu ruộng đồng liền
Nông dân tay
cuốc tay liềm phá sạch cỏ hoang
Bốt giặc
chặn lối vào làng
Ra tay phá trụi mở đường ta đi
Dô hò là hò
dô ta!...
Mơ: Xã nhà ở dọc ven đê
Ruộng màu
đất bãi tha hồ tăng gia
Các anh nên
trở lại nhà
Cùng thôn
cùng xóm tham gia cấy cày.
Sự: Chị ơi
ruộng cỏ mọc đầy
Phá được mảnh này, mảnh khác lại xanh!
Chuột
đàn từng lũ như tinh
Phá
màu, phá lúa công trình ra sao?
Đã
nhiều suy tính thấp cao
Nghề
nông đành bỏ để đi vào nghề buôn!
Ban: Thị thành phố xá vui
hơn
Ra tỉnh đời
sống chắc còn dễ xoay!
Mơ: Chúng ta
vốn nghiệp dân cày
Nước ta căn bản nghề này
canh nông
Dân
ta sống bởi ruộng đồng
Khắp nơi
nam bắc tây đông đón chờ
Lúa
từ bốn hướng đồng quê
Lúa đi tiếp sức, lúa về kho lương
Lúa
về dựng lại phố phường
Lúa
vào nhà máy công trường bao la
Lúa
là sức sống dân ta
Lúa là sức mạnh giữ hòa
bình chung
Đáp
tình tha thiết chờ mong
Chúng ta
tát bể lấp sông chẳng từ!
(Tiếng
bên trong) Cỏ dù cao, tay dao ta phạt
Đồn giặc xây
dù chắc cũng tung Kết đoàn góp sức góp công
Làm sao xứng
đáng cháu con cụ Hồ.
(Tiếng
gọi bên trong) Các đồng chí thanh niên ơi… lại cả đây… lại cả đây!…
(Tiếng
nhiều người đáp) Có!… Có tôi!… Có tôi!…
Mơ:
(Quay vào trong) Cái
gì thế nhỉ? (Tiến về phía phải, nhìn vào
trong)
(Tiếng
bên trong)
Cái dầm sắt to thế này phải nhiều người nữa kia… Nào, lại cả đây!
Cụ
Đôi:
(Đon đả, ở phía trái ra, tay vẫn cầm cái
đòn ống) Cái gì thế cháu Mơ?
Mơ:
(Quay lại) Anh
chị em đang kéo đổ cái nóc công sự xuống đấy bác ạ.
(Tiếng
nhiều người dô ta ở bên trong)
Nào
dô ta này…
Kết
đoàn xẻ núi ngăn sông…
Tiến
lên tỏ sức nhà nông chúng mình!
Này
dô ta…
(Có
tiếng nói to) Chưa nhúc nhích tí nào cả!
Mơ: (Chạy xô vào trong, nói to) Sà beng đâu,
thúc mạnh vào cạnh sườn nó kia… Lay cho long ra đã… Nào bắt tay vào… Cố lên!...
(Tiếng
Mơ hò dô) Dô ta nào mạnh tay lên,
Đầu tàu là sức thanh niên chúng
mình!
(Cụ
Đôi đứng nhìn vào phía trong theo dõi, cũng mắm môi mắm lợi ấn cái đòn sóc
xuống đất, dáng điệu của người đang bẩy một vật nặng. Sự tò mò, tiến lại phía
sau cụ Đôi, cũng nhìn vào. Bị công việc bên trong lôi cuốn, Sự cũng nắm tay
nghiêng vai)
(Tiếng
bên trong)
Này dô… này dô… này dô… A nhúc nhích rồi, anh em ơi… Hoan hô!…
Cụ
Đôi: Hoan
hô!…
Sự: (Đột nhiên) Hoan hô!…
Cụ
Đôi: (Quay lại thấy
Sự)
Kìa thanh niên, đến tham gia đi chứ…
Sự: Con…
con…
Cụ
Đôi:
Tinh thần tập thể… thanh niên phải xung phong! Nhanh lên! (Kéo Sự cùng vào)
(Bên
trong) Nào
cố lên. Tí nữa thôi!
(Tiếng
dô hò)
Thằng Tây, dô ta này. Mày tưởng mày tài, dô ta này.
Chúng ta đoàn kết, dô
ta... Phá bốt mày ra gio!... Dô ta… A, chuyển rồi!...
Ban: (Từ nãy vẫn đứng một chỗ, nghiêng nghiêng
nhìn vào trong, lúc này băn khoăn tiến ra giữa sân khấu)
Sa mạc Tập
đoàn làm thật là vui
Sức
nào thắng nổi sức người quyết tâm!
Sự: (Ở phía phải chạy ra, quần áo xắn gọn gàng)
Trống
quân
Thôi
đừng ra tỉnh Ban ơi,
Ra ruộng
cùng với mọi người góp công.
Trông kìa
đông thật là đông
Sức
này sức mạnh vô cùng gớm ghê.
Quê ta, ta đã trở về
Ruộng hoang quyết phá chẳng nề công
lao.
Khó khăn đã
có đồng bào
Ban: (Nhìn vào, tươi nét mặt, cướp lời)
Đổi công,
góp sức thì khó thế nào cũng phải xong!
Sự:
Phải, phải… Thôi ta về, rồi ra ruộng…
Ban: (Xắn tay áo) Ta ra ruộng nào! (Định
kéo nhau vào)
(Tiếng
Mơ từ bên trong vút lên. Sự giữ Ban lại, chỉ tay ra hiệu nghe)
Hát
ví Đôi ta dù ở cách sông
Nhưng
tình vẫn thắm như bông lúa vàng
Có sang đò sớm thì sang
Cùng
em rẫy cỏ phá hoang cấy cày!…
(Sự nhìn Ban cười thú vị)
Màn hạ
1954
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét